Badania krwi – dlaczego warto je robić regularnie?

Diagnostyka laboratoryjna dostarcza informacji, które służą do oceny stanu zdrowia. Badania krwi pomagają wykryć nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu i są pierwszym markerem prowadzącym do rozpoznania choroby. Są wykorzystywane też do późniejszej oceny wdrożonej interwencji dotyczącej zmiany stylu życia, sposobu żywienia, bądź zastosowanej farmakoterapii. Poznaj podstawowe badania krwi. Jak przygotować się do badań?

Badanie krwi – na czym polega?

Badania z krwi pacjenta to elementarna diagnostyka stosowana profilaktycznie lub w celu wykrycia choroby. Regularne badania krwi pozwalają na monitorowanie stanu zdrowia i wczesne wykrycie zaburzeń funkcjonowania ustroju. Do podstawowych badań, które powinny być wykonywane profilaktyczne, należą: morfologia krwi, lipidogram i stężenie poziomu glukozy. 

Materiałem, który służy do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych, jest krew żylna pobierana u osób dorosłych najczęściej z żyły łokciowej. W przypadku noworodków jest to krew włośniczkowa (pobierana przez nakłucie pięty dziecka). Krew tętnicza umożliwia ocenę równowagi kwasowo zasadowej oraz poziom gazometrii. 

Aktywność badanego parametru, a tym samym efektywność i wiarygodność badań zależy od:

·       właściwego przygotowania pacjenta do badania; 

·       prawidłowego postępowania z materiałem biologicznym na etapie pobierania, przechowywania i transportu próbki krwi przed wykonaniem analizy.

Należy mieć na uwadze, że większość parametrów wykazuje zmienność okołodobową, dlatego zaleca się wizytę w laboratorium lub pobranie krwi w domu pacjenta w godzinach porannych, najlepiej pomiędzy 7.00-10.00. Optymalną pozycją w trakcie zabiegu jest pozycja siedząca. Materiał diagnostyczny pobrany w innych pozycjach może wykazywać odchylenia w zakresie białek osocza, liczby krwinek białych i czerwonych oraz poszczególnych frakcji cholesterolu. 

Jak przygotować się do badania krwi?

·       W dniu badania należy być na czczo, nie przyjmować kawy i herbaty, nie należy palić wyrobów tytoniowych.

·       Przed badaniem zaleca się przyjęcie niewielkiej ilości wody.

·       Zjedz ostatni, lekki posiłek na 12 h przed wykonaniem badania.

·       W dniu poprzedzającym badanie unikaj spożycia potraw o wysokiej zawartości tłuszczu.

·       Zapewnij organizmowi optymalną ilość snu. 

·       W przeddzień badania zrezygnuj z aktywności fizycznej i staraj się unikać sytuacji stresowych.

·       Zrezygnuj z przyjmowania napojów alkoholowych na kilka dni przed badaniem. 

·       Jeżeli przyjmujesz na stałe leki lub suplementy ustal z lekarzem, czy powinieneś je odstawić i kiedy. 

Interpretacja badań krwi powinna być dokonywana pod kątem zmienności osobniczej pacjenta – wieku, płci, poziomu aktywności fizycznej, stanu fizjologicznego i przyjmowanych leków lub suplementów diety. Kompetencje w kwestii oceny stanu zdrowia na podstawie parametrów laboratoryjnych ma jedynie personel medyczny – lekarz i dietetyk. Nie należy samodzielnie interpretować uzyskanych wyników, a tym bardziej wprowadzać jakiejkolwiek interwencji. 

Morfologia krwi – co to za badanie?

Morfologia krwi obwodowej to badanie, które pozwala na ocenę elementów morfotycznych, czyli krwinek czerwonych, krwinek białych oraz płytek krwi. Erytrocyty (krwinki czerwone) są odpowiedzialne za transport gazów we krwi (tlenu i dwutlenku węgla). Leukocyty (białe krwinki) to zróżnicowane komórki biorące udział w reakcjach immunologicznych, dlatego wskazują na poziom odporności organizmu. Płytki krwi (trombocyty) mówią o prawidłowości procesu krzepliwości krwi. 

Na podstawie morfologii krwi można zdiagnozować ogólną kondycję organizmu. Informacje dotyczące liczby i jakości komórek krwi pozwalają na zdiagnozowanie wielu chorób i nieprawidłowości w pracy narządów, które nieleczone mogą zagrażać zdrowiu i życiu m.in. niedokrwistość (anemia), zaburzenia układu odpornościowego, zaburzenia krzepnięcia, stan zapalny i infekcje, aż po choroby nowotworowe. 

Morfologia krwi obejmuje następujące elementy:

1.     Ilość komórek krwi: 

·       erytrocyty, czyli krwinki czerwone (RBC ang. red blood cells);

·       leukocyty, inaczej krwinki białe (WBC ang. white blood cells); 

·       płytki krwi, czyli trombocyty (PLT ang. platelets). 

2.     Ustalenie wartości wskaźników erytrocytarnych, do których należą:

·       HGB – stężenie hemoglobiny, białka, czerwonego barwnika krwi przenoszącego tlen i dwutlenek węgla;

·       HCT – stężenie hematokrytu, objętość erytrocytów w stosunku do objętości pełnej krwi;

·       MCV – średnia objętość erytrocytów;

·       MCH – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie;

·       MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych;

·       RDW – współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów.

3.     Ustalenie i procentowy udział poszczególnych rodzajów białych krwinek, do których należą:

·       limfocyty;

·       neutrofile, inaczej granulocyty obojętnochłonne;

·       eozynofile, inaczej granulocyty kwasochłonne;

·       bazofile, czyli granulocyty zasadochłonne;

·       monocyty. 

4.     Ustalenie parametrów płytek krwi:

·       MPV – średnia objętość płytek krwi;

·       PDW – wskaźnik anizocytozy, zróżnicowanie płytek krwi;

·       P-LCR – odsetek dużych płytek. 

Morfologia krwi jest badaniem przesiewowym, które powinno być regularnie wykonywanie w ramach szeroko pojętej profilaktyki i bieżącej oceny stanu zdrowia. 

Sposób żywienia będzie miał zasadniczy wpływ na funkcjonowanie organizmu, w tym elementy morfotyczne krwi. Zbilansowana dieta bogata we wszystkie niezbędne składniki odżywcze będzie wpływać na poprawę kondycji i ogólne samopoczucie. Unikanie przetworzonego jedzenia, wprowadzenie źródła pełnowartościowego białka, zdrowe tłuszcze, duża ilość owoców i warzyw i odpowiedni poziom błonnika pokarmowego w codziennym menu to kluczowe elementy zdrowej diety FIT. Dieta ta nie zawiera ponadto cukru, pszenicy oraz surowego mleka krowiego. 

Profil lipidowy – sprawdź stan gospodarki tłuszczowej

Profil lipidowy, inaczej lipidogram to badanie, które pozwala ocenić funkcjonowanie gospodarki tłuszczowej organizmu. Ocena lipidogramu pozwala ustalić potencjalne ryzyko rozwoju chorób serca i układu krążenia np. miażdżycy oraz wystąpienia incydentów sercowo naczyniowych takich jak zawał mięśnia sercowego lub udar. Zaburzeniom gospodarki lipidowej towarzyszy najczęściej otyłość, insulinooporność lub cukrzyca typu 2. Choroby o charakterze przewlekłym, o podłożu metabolicznym są wskazaniem do przeprowadzania regularnych kontroli poziomu cholesterolu.

Lipidogram obejmuje następujące parametry:

·       cholesterol całkowity – określa poziom cholesterolu;

·       trójglicerydy – poziom zmagazynowanych tłuszczów;

·       cholesterol LDL (ang. Low Density Lipoprotein) – lipoproteina o niskiej gęstości;

·       cholesterol HDL (ang. High Density Lipoportein) – lipoproteina o wysokiej gęstości. 

Lipoproteina LDL to białko transportujące cząsteczki cholesterolu do komórek, a frakcja HDL jest odpowiedzialna za transport zwrotny cholesterolu z tkanek do wątroby. 

Podwyższone stężenie LDL, przy jednoczesnym niskim stężeniu HDL podnosi ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób serca. 

Należy podkreślić, że odpowiedni poziom cholesterolu jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wchodzi on w skład błon komórkowych, uczestniczy w produkcji hormonów, buduje tkankę mózgową i wspiera funkcjonowanie komórek nerwowych. Ze względu na ważne funkcje, organizm ma zdolność wytwarzania cholesterolu. Jednak jego nadmierne spożycie wraz z pokarmem będzie wpływać na nieprawidłową pracę ustroju. 

Zalecenia dietetyczne w zaburzeniach lipidowych

·       ograniczenie spożycia tłuszczów pochodzenia zwierzęcego (mięso, smalec, wędliny, tłusty nabiał) oraz tłuszczów trans (m.in. wyroby cukiernicze, przetworzona żywność, fast food);

·       zwiększenie spożycia zdrowych tłuszczów, zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe (oliwa z oliwek, olej lniany, olej z ogórecznika, awokado, orzechy, nasiona, tłuste ryby morskie);

·       zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego (warzywa i owoce, produkty z pełnego ziarna, kasze);

·       dozwolone chude mięso – indyk, kurczak, królik, perliczka;

·       wprowadzenie produktów zawierających białko pochodzenia roślinnego m.in. nasiona roślin strączkowych;

·       odpowiednie nawodnienie organizmu – zalecana woda mineralna o zmniejszonej zawartości sodu.

Dietoterapeutyczne działanie w zaburzeniach lipidowych będzie miała dieta DASH oraz odpowiednio zbilansowane modele diety wegetariańskiej.

Badanie cukru we krwi – po co to robić?

Badanie glukozy w krwi żylnej pozwala na określenie stanu gospodarki węglowodanowej organizmu. Wartość stężenia glukozy wynika z rozpadu węglowodanów przyjmowanych wraz z pożywieniem i jest regulowana przez glukagon i insulinę. 

Ocena glikemii na czczo ma kluczowe znaczenie w rozpoznaniu cukrzycy i insulinooporności. Prawidłowe stężenie glukozy w krwi żylnej powinno mieścić się w przedziale 70-99 mg/dl. Zbyt niski poziom cukru we krwi będzie świadczył o hipoglikemii, która również jest niebezpieczna dla zdrowia i życia. 

Warto podkreślić, że u większości chorych z cukrzycą typu 2 nie występują żadne jednoznaczne objawy, które mogą świadczyć o rozwoju choroby. Jedynym sposobem na zahamowanie rozwoju i uniknięcie powikłań wielonarządowych wywołanych przewlekłą hiperglikemią jest regularna kontrola poziomu glukozy we krwi. Szczególnie jeśli pacjent choruje na inne choroby metaboliczne lub posiada historię rodzinną występowania cukrzycy u najbliższych krewnych. 

Ogromną rolę w stabilizacji stężenia glukozy we krwi będzie miał sposób odżywiania. Podczas komponowania posiłków należy kierować się poziomem indeksu glikemicznego produktów węglowodanowych, co będzie przekładać się na ładunek glikemiczny posiłku. 

Zalecenia dietetyczne przy zaburzeniach gospodarki cukrowej:

·       należy spożywać posiłki w regularnych odstępach czasu;

·       źródłem węglowodanów powinny być produkty o niskim i średnim indeksie glikemicznym;

·       należy wprowadzić źródła pełnowartościowych protein (chude mięso, ryby, owoce morza, nasiona roślin strączkowych);

·       warto ograniczyć spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, na korzyść tłuszczów roślinnych;

·       dieta powinna być bogata w błonnik pokarmowy (warzywa, produkty z pełnego ziarna, kasze);

·       posiłki powinny charakteryzować się niskim stopniem rozdrobnienia i rozgotowania;

·       należy wyeliminować słodycze i słodkie napoje;

·       należy unikać produktów wysoko przetworzonych, dań typu fast-food.

Zalecanym modelem żywienia przy zaburzeniach gospodarki cukrowej jest dieta niski IG dostosowana do indywidualnie określonego zapotrzebowania energetycznego.