Dieta cukrzycowa – co jeść, czego unikać?

Dieta cukrzycowa stosowana jest u osób chorych na cukrzycę typu 2. Jest to schorzenie o podłożu metabolicznym, stąd ogromne znaczenie będzie miała dieta w cukrzycy. Co jeść przy cukrzycy?

Dieta cukrzycowa – czym właściwie jest cukrzyca?

Cukrzyca według definicji to choroba, która należy do grupy chorób metabolicznych. Charakteryzuje się wysokim poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią), co jest spowodowane zaburzeniami wydzielania lub/i działania insuliny.

Jakie są rodzaje cukrzycy?

1.    Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 to choroba o podłożu autoimmunologicznym. Spowodowana jest zniszczeniem przez własny organizm komórek beta trzustki, które produkują insulinę. Insulina jest hormonem, który obniża poziom cukru we krwi. W cukrzycy typu 1 organizm jej nie wytwarza, przez co konieczne jest podawanie analogu hormonu w formie iniekcji. Dieta cukrzycowa nie będzie miała wpływu na remisję choroby, jednak bezwzględnie należy stosować się do jej zasad. Kluczowe w chorobie jest regularne mierzenie poziomu glukozy we krwi i ustalenie dawek insuliny na podstawie tzw. wymienników węglowodanowych (ile jednostek insuliny odpowiada danej ilości węglowodanów). 

2.    Cukrzyca typu 2

W cukrzycy typu 2 występuje odporność tkanek na działanie insuliny tzw. insulinooporność, która początkowo jest kompensowana zwiększonym wydzielaniem hormonu. Insulinooporność obwodowa jest następstwem toczącego się w organizmie stanu zapalnego w tkance tłuszczowej trzewnej. W kolejnym etapie rozwoju cukrzycy typu 2 czynność trzustki ulega wyczerpaniu, zmniejsza się ilość wydzielanej insuliny, co bezpośrednio powoduje hiperglikemię. Zaburzenia metaboliczne typowe dla tego stanu to przede wszystkim otyłość, zwłaszcza brzuszna. Dieta cukrzycowa typu 2 stanowi jeden z elementów leczenia, a stosowana w przez dłuższy czas pomaga wprowadzić chorobę w remisję.

3.    Cukrzyca ciążowa

Z przypadkiem cukrzycy ciążowej mamy do czynienia w sytuacji, kiedy w ciążę zachodzi kobieta chorująca na cukrzycę lub kiedy pierwsze zaburzenia glikemii są diagnozowane w czasie ciąży. Jest to bardzo niebezpieczny stan zarówno dla matki, jak i płodu. Jednym z podstawowych zaleceń jest dieta cukrzycowa, która będzie miała na celu normalizację glikemii. 

Dieta Cukrzyca typu 2 – jakie daje objawy?

Cukrzyca typu 2 może powodować uszkodzenia nerek, oczu, zaburzenia czynności układu nerwowego, mięśnia sercowego oraz naczyń krwionośnych. Konsekwencją przewlekłej hiperglikemii są zaburzenia czynności narządów, ich niewydolność, a nieleczona cukrzyca generuje wysokie ryzyko zgonu. Stąd tak istotne jest rozpoznanie pierwszych objawów hiperglikemii.

Jakie są objawy cukrzycy typu 2?

•       nasilona diureza – wielomocz i częstomocz.
•       odczuwanie silnego pragnienia;
•       utrata masy ciała;
•       nawracający stan zapalny narządów moczowo-płciowych;
•       nadmierna senność najczęściej po posiłku;
•       osłabienie;
•       trudno gojące się rany.

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego prewencji i opóźnienia rozwoju cukrzycy dotyczą zmiany stylu życia. Zalecana jest redukcja masy ciała i aktywność fizyczna w wymiarze czasowym obejmującym minimum 150 minut w tygodniu. Trening o umiarkowanej intensywności będzie wspierał utlenianie glukozy, co w efekcie obniża jej poziom we krwi. Bardzo ważne są wskazówki w kwestii stosowania diety cukrzycowej z ograniczoną ilością węglowodanów i niskim indeksem glikemicznym.

Dieta cukrzycowa, a przyczyny cukrzycy

Dieta cukrzycowa ma na celu zahamowanie wszystkich zmian i zaburzeń wynikających z nieprawidłowej gospodarki węglowodanowej w organizmie. Brak odpowiedniej reakcji w momencie pojawienia się pierwszych symptomów może prowadzić do dysfunkcji narządów i nieodwracalnych uszkodzeń. 

W cukrzycy typu 2 mogą występować genetyczne uwarunkowania leżące u podłoża rozwoju choroby. Wiek, płeć, czy przynależność etniczna to wybrane czynniki ryzyka, na które nie mamy wpływu. Jednak dużo istotniejszą rolę w rozwoju choroby pełnią czynniki środowiskowe, głównie żywieniowe. Co najistotniejsze – dieta cukrzycowa jest orężem w walce z cukrzycą typu 2. 

Przyczyny cukrzycy typu 2:

1.    Cukrzyca typu 2, a otyłość trzewna. 

W cukrzycy typu 2 charakterystyczną cechą jest otyłość trzewna, czyli tkanka tłuszczowa gromadzi się wokół narządów wewnętrznych – najbardziej widoczna w obwodzie pasa i talii. Otyłość trzewna występuje u 90% osób chorych na cukrzycę typu 2 i jest spowodowana przede wszystkim stanem hiperinsulinemii i insulinooporności obwodowej. Stąd stosowanie odpowiedniej diety w cukrzycy ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju choroby.

2.    Cukrzyca typu 2, a zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Cukrzyca typu 2 wynika z nieprawidłowości w metabolizowaniu węglowodanów przyjmowanych wraz z pożywieniem. Tempo wchłaniania węglowodanów zależy między innymi od tego, czy węglowodany mają postać prostą (cukier, słodycze), czy złożoną (pieczywo razowe, warzywa). Dieta cukrzycowa uwzględnia właściwy dla zaburzeń metabolizmu glukozy – niski indeks glikemiczny produktów.

3.    Cukrzyca typu 2, a dysbioza w przewodzie pokarmowym. 

Bakterie jelitowe zasiedlające przewód pokarmowy biorą czynny udział w trawieniu pokarmów. Nieodpowiednia dieta, bogata w wysoko przetworzone produkty, cukry proste powoduje przerost chorobotwórczych drobnoustrojów, co będzie powodowało stan zapalny w jelitach. Dieta cukrzycowa zakłada wprowadzenie dużej ilości warzyw, będących źródłem błonnika pokarmowego, który jest pożywką dla pożytecznej flory jelitowej.

Dieta cukrzycowa – podstawowe założenia

 Dieta cukrzycowa ma na celu utrzymanie kontroli metabolicznej choroby, redukcję masy ciała oraz utrzymanie należnej dla wieku, płci, aktywności fizycznej, stanu fizjologicznego pożądanej masy ciała. 

1.    Redukcja masy ciała powinna odbywać się w umiarkowanym tempie i nie przekraczać utraty 0,5 -1 kg masy ciała na tydzień. 

Obniżenie masy ciała o 10% ma wpływ na:

• poprawę tolerancji glukozy;
• zmniejszenie insulinemii;
• zmniejszenie poziomu trójglicerydów;
• zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji LDL;
• zwiększenie stężenia cholesterolu frakcji HDL.

2.    Dieta cukrzycowa, a czynniki wpływające na wchłanianie glukozy.

Wybieranie produktów o niskim indeksie glikemicznym. Dieta cukrzycowa i tabela indeksu glikemicznego poszczególnych produktów zawierający węglowodany to podstawa komponowania posiłków.

• Przedłużanie trawienia poprzez przyjmowanie produktów o stałej konsystencji z dużą zawartością błonnika pokarmowego np. owoc, zamiast soku. Unikanie technik przygotowywania posiłków, powodujących szybsze trawienie i wchłanianie m.in. rozgotowywanie, rozdrabnianie będzie podwyższać indeks glikemiczny produktów;
• Spowolnienie tempa opróżniania żołądka poprzez nie popijanie w trakcie posiłku. 
• Równomierne spożywanie produktów węglowodanowych w ciągu dnia w 4-5 posiłkach, w określonej porze dnia. 
• Dodatek do posiłku dobrej jakości tłuszczu będzie wpływał korzystnie na obniżenie tempa wchłaniania glukozy.

3.    Proporcje makroskładników w diecie cukrzycowej.

• Węglowodany w diecie cukrzycowej nie powinny przekraczać 45% dobowego zapotrzebowania na energię. Przy wyborze produktów, należy brać pod uwagę niższy indeks glikemiczny i wysoką zawartość błonnika pokarmowego. 
• Białko przy cukrzycy powinno stanowić 15-20% energii pochodzącej z pożywienia. Obniżenie poziomu białka dotyczy jedynie pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. 
• Tłuszcze w diecie cukrzycowej powinny być ustalone na poziomie 30-35% dobowej puli kalorii z przewagą tłuszczy nienasyconych. Udział tłuszczy nasyconych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego poniżej 10%. Tłuszcze jednonienasycone 10-15% diety, a wielonienasycone 5-10%. Maksymalne ograniczenie tłuszczy typu trans. 
• Witaminy i minerały powinny być suplementowane jedynie u osób, u których zostały stwierdzone niedobory. Wyjątek stanowi witamina D3, która wymaga stałej suplementacji, a u osób otyłych zaleca się zwiększenie dawki przewidzianej jako norma dla danej populacji. Dieta cukrzycowa w ciąży zakłada dodatkowo suplementację kwasem foliowym.

Dieta cukrzycowa – co wolno, a co nie

Skuteczna dieta cukrzycowa to taka, która prowadzi do normalizacji glukozy we krwi, a założenia kaloryczne powodują stopniowy spadek masy ciała. Co jeść przy cukrzycy?

Dieta cukrzycowa – co wolno:

• Pieczywo pełnoziarniste, razowe, grube kasze, płatki owsiane, jęczmienne, brązowy ryż, makarony pełnoziarniste. 
• Warzywa w postaci surowej.
• Owoce w cukrzycy należy ograniczyć do 200-300 gramów dziennie. Wybierać mniej słodkie i mniej dojrzałe.
• Nasiona strączkowe – fasola, groch, soczewica będą stanowić dobry zamiennik mięsa. 
• Nabiał i przetwory mleczne – chude białe sery, jogurty naturalne, kefiry. 
• Ryby z rusztu, grilla, duszone, gotowane na parze. 
• Mięso – preferencyjnie indyk, kurczak bez skóry, królik. 
• Tłuszcze – oleje roślinne zawierające jednonienasycone kwasy tłuszczowe (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, olej z wiesołka, olej z ogórecznika).   

Dieta cukrzycowa – produkty zakazane:

• Produkty z mąki pszennej – białe pieczywo, knedle, pierogi, pyzy, naleśniki, kopytka, placki.
• Słodycze, wyroby cukiernicze – batony, czekolada, cukierki, ciasta, ciastka, żelki, lody, kremy, torty.
• Napoje słodzone, soki, nektary owocowe.
• Alkohol – piwo, słodkie drinki, wino słodkie i półsłodkie. 

Cukrzyca to poważna choroba, a nieleczona może prowadzić do powikłań. Stosując się do zasad diety cukrzycowej, można poprawić parametry glikemii, przywrócić zdrowie i pozbyć się przy tym nadmiernej masy ciała.