Dieta refluksowa – co można jeść przy refluksie?

Dieta przy refluksie stanowi najważniejszy element walki z chorobą. W społeczeństwach krajów rozwiniętych choroba refluksowa jest często spotykanym schorzeniem. Wysoko przetworzone produkty, nieprzywiązywanie wagi do jakości spożywanego pokarmu, jedzenie „w biegu” – to tylko niektóre z przyczyn występowania dolegliwości. Jakie są podstawowe założenia diety przy refluksie?

Dieta przy refluksie – co to jest refluks?

Dieta refluksowa powinna być skomponowana na podstawie dozwolonych w jadłospisie produktów, które będą łagodzić objawy i wpływać na poprawę samopoczucia osoby dotkniętej schorzeniem. Aby odpowiedzieć na pytanie, co jeść przy refluksie, należy wyjaśnić, czym właściwie jest refluks. 

Refluks żołądkowo-przełykowy (Gastro Esophagel Reflux Disease-GERD) to zarzucanie treści żołądkowej do przełyku. Refluksowi towarzyszą zwykle nieprzyjemne dolegliwości takie jak pieczenie w przełyku, zgaga i kwaśne odbijanie.

Działanie kwaśnej treści może powodować podrażnienia i uszkodzenie błony śluzowej przełyku. Choroba refluksowa może mieć postać nadżerkową. W obrazie klinicznym wówczas obserwuje się ubytki nabłonka przełyku. Powikłaniem choroby refluksowej jest zapalenie przełyku.

Jeżeli epizody cofania treści żołądkowej występują rzadko i są krótkotrwałe, mamy do czynienia z refluksem fizjologicznym. Nie dochodzi wówczas do uszkodzenia nabłonka przełyku, a przewód pokarmowy szybko jest oczyszczany z kwaśnej treści. 

Do refluksu dochodzi najczęściej po konsumpcji obfitego i tłustego posiłku, dlatego dieta przy refluksie ma kluczowe znaczenie dla łagodzenia objawów choroby. 

Dieta refluksowa a przyczyny refluksu

Dieta na refluks powinna opierać się o szereg zasad, które będą wpływać nie tylko na łagodzenie objawów, ale także zakładać wyeliminowanie przyczyn powstawania refluksu żołądkowo-przełykowego. Szczególnie jeśli te związane są ze stylem życia oraz sposobem żywienia. 

Przyczyny refluksu mogą mieć podłoże anatomiczno-fizjologiczne, które są wywołane m.in. zaburzeniami czynności motorycznej lub obniżonym ciśnieniem dolnego zwieracza przełyku.

Refluks bardzo często towarzyszy kobietom w ciąży, stąd dieta ciężarnych powinna eliminować produkty pobudzające wydzielanie kwasu solnego. Ze względu na zwiększone ciśnienie jamy brzusznej – treść żołądkowa jest wypychana do przełyku, powodując nieprzyjemną kwaśność w jamie ustnej. Podobny mechanizm, który związany jest z zarzucaniem treści pokarmowych do przełyku, występuje u osób otyłych. W ich przypadku dieta refluksowa powinna być jednocześnie dietą redukcyjną. W jej zaplanowaniu pomocny będzie kalkulator BMI, który pozwala obliczyć prawidłową masę ciała.

Na powstawanie refluksu wpływa także spożywanie alkoholu oraz picie kawy, gdyż etanol i kofeina bardzo silnie stymulują wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Dodatkowo alkohol wykazuje działanie drażniące na błonę śluzową żołądka i przełyku. Na nasilenie objawów refluksu żołądkowo-przełykowego będzie oddziaływać palenie tytoniu oraz przyjmowanie niektórych leków.

Dieta na refluks – objawy choroby refluksowej

Dieta antyrefluksowa ma na celu zaspokojenie zapotrzebowania na wszystkie składniki pokarmowe, witaminy i minerały przy założeniu wykluczenia produktów, które mogą wywoływać objawy refluksu żołądkowo-przełykowego.

Objawy choroby refluksowej:

• zarzucanie treści żołądkowej do przełyku;
• uczucie zgagi;
• kwaśne odbijania;
• pieczenie w nadbrzuszu;
• ból brzucha;
• ból gardła;
• chrypka;
• bolesność podczas połykania;
• napadowy kaszel nocny;
• nudności i wymioty. 

Leczenie choroby refluksowej ma na celu wyciszenie stanu zapalnego, złagodzenie objawów oraz powinno zapobiegać nawrotom. Istotną rolę w profilaktyce choroby refluksowej odgrywa styl życia oraz stosowanie eliminacyjnej diety refluksowej. 

Leczenie farmakologiczne stosuje się, kiedy objawy nie ustępują po wprowadzeniu diety antyrefluksowej. Lekarz wówczas przepisuje preparaty blokujące receptory histaminowe, zmniejszające wydzielanie kwasu solnego, działające neutralizująco na sok żołądkowy. W poważnych stadiach choroby refluksowej przeprowadzana jest interwencja chirurgiczna.  

Dieta przy refluksie żołądka – zalecenia żywieniowe

Dieta w refluksie żołądkowo-przełykowym to dieta lekkostrawna, która będzie miała na celu ograniczenie nadmiernego wydzielanie kwasu solnego i neutralizowanie soku żołądkowego. Jadłospis przy refluksie powinien składać się z pięciu lub sześciu niewielkich objętościowo posiłków. Zbyt duże porcje powodują rozciąganie się żołądka, wpływają na osłabienie napięcia dolnego zwieracza przełyku i tym samym zarzucanie kwaśnej treści. Przed planowaniem swojego codziennego menu warto skorzystać z kalkulatora kalorii, pozwalającego obliczyć dzienne zapotrzebowanie energetyczne.

Dieta przy refluksie żołądka – wykluczenia:

• produkty kwaśne, owoce cytrusowe, kiszonki;
• kawa naturalna;
• alkohol;
• kakao;
• czekolada i wyroby czekoladowe;
• napoje gazowane;
• ostre przyprawy;
• wywary z mięsa i kości, kostki bulionowe.

Produkty, potrawy oraz użyte techniki kulinarne mają minimalizować drażnienie mechaniczne, termiczne i chemiczne powierzchni błony śluzowej przełyku i żołądka. Przygotowanie potraw powinno mieć na celu wysoką strawność i łatwą przyswajalność składników odżywczych występujących w pożywieniu. Właściwa w diecie refluksowej obróbka termiczna to gotowanie, gotowanie na parze i duszenie. Należy unikać smażenia, pieczenia w tłuszczu. Z kolei konsystencja papkowata potraw, eliminuje żucie i formowanie kęsów pokarmowych i tym samym nie dochodzi do wzmożonego wydzielania soku żołądkowego. 

Refluks – co jeść?

W menu diety antyrefluksowej należy zapewnić wartościowe źródło białka, tłuszczy i węglowodanów. 

• Dieta przy refluksie a białko

Zaleca się zwiększenie dobowego spożycia białka do około 1,2 grama na kilogram masy ciała. Pełnowartościowe białko pochodzące z produktów mlecznych, chudego mięsa, ryb i jaj będzie wiązać nadmiar kwasu solnego w żołądku. Z diety przy refluksie należy wykluczyć tłuste gatunki mięs oraz ryb.

• Dieta przy refluksie a tłuszcze 

Dieta antyrefluksowa, mimo założenia, że jest dietą lekkostrawną, powinna uwzględniać zdrowe źródła tłuszczy. Tłuszcze będą hamować wydzielanie kwasu solnego i obniżają motorykę żołądka, stąd ich zawartość w bilansie energetycznym ma być ustalona na poziomie około 30%. Przy refluksie żółciowym zaleca się spożywanie tłuszczy roślinnych jedno i wielonienasyconych (oleje roślinne, oliwa z oliwek), przy ograniczeniu tłuszczów zwierzęcych (z wyjątkiem masła i śmietanki) i obniżeniu cholesterolu.

• Dieta przy refluksie a węglowodany

Węglowodany przy refluksie żołądkowo-przełykowym powinny być dobierane według zasad komponowania diety lekkostrawnej. Zalecane źródła węglowodanów: ryż, kasza jęczmienna, kasza manna oraz gotowane warzywa, ziemniaki w formie purée i dojrzałe soczyste owoce. Dieta antyrefluksowa wyklucza pieczywo razowe, żytnie, grube kasze, surowe warzywa oraz nasiona roślin strączkowych. Ograniczeniu podlega także dobowa racja błonnika pokarmowego. Zabiegi te mają na celu zminimalizowanie ryzyka podrażnień błony śluzowej żołądka i przełyku. 

Dieta na refluks a modyfikacja stylu życia

Dieta przy refluksie nie będzie miała szans na powodzenie, jeżeli zmiany nie będą dotyczyły także stylu życia. Niewielu zdaje sobie sprawę, że pewne nawyki mogą mieć wpływ na nasilenie objawów refluksu żołądkowo-przełykowego. Dla pożądanych efektów leczenia zachowawczego nie wystarczy wiedza – co jeść przy refluksie, należy dodatkowo dokonać pewnych modyfikacji, które nie będą ściśle związane z przyjmowaniem pokarmów.

Co poza dietą przy refluksie, będzie miało wpływ na nasilenie objawów?

• Palenie tytoniu osłabia napięcie dolnego zwieracza przełyku;
• Leżenie po posiłku będzie nasilać zarzucanie treści żołądkowej;
• Nadmierna aktywność fizyczna po posiłku może powodować kwaśne odbijanie;
• Obcisła bielizna i odzież może podnosić ciśnienie w jamie brzusznej;
• Należy unikać zgiętej pozycji ciała podczas wykonywania codziennych czynności;
• Podczas snu górna część ciała powinna być wyżej, co ograniczy zarzucanie kwaśnej treści.

Przy chorobie refluksowej zarówno modyfikacja diety, jak i zmiana stylu życia będą oddziaływać na poprawę samopoczucia i ograniczenie występowania objawów. By mieć kontrolę nad swoim codziennym jadłospisem, warto postawić na dietę pudełkową. Takie rozwiązanie znacznie ułatwia dostarczanie organizmowi wszelkich niezbędnych składników przy jednoczesnej eliminacji produktów, które wzmagają refluks.