Stres oksydacyjny – objawy, powstawanie i jak działają przeciwutleniacze?

Kobieta pijąca wodę ze szklanki z plastrami cytryny

Stres oksydacyjny to niekorzystne dla organizmu reakcje utleniania, których konsekwencją jest uszkodzenie komórek i tkanek, co przyspiesza procesy starzenia się ustroju oraz zwiększa ryzyko powstawania chorób. Jak uniknąć stresu oksydacyjnego i jaka jest rola antyoksydantów?

Co to jest stres oksydacyjny?

Stres oksydacyjny jest zaburzeniem równowagi pomiędzy reakcjami utleniania, a działaniem przeciwutleniaczy. W wyniku stresu oksydacyjnego powstają wolne rodniki, które są cząsteczkami z niesparowanym elektronem. Powstawanie wolnych rodników jest naturalnym procesem wynikającym m.in. z oddychania komórkowego. Zwiększenie produkcji wolnych rodników zachodzi także podczas wysiłku fizycznego. Obecność reaktywnych form tlenu umożliwia przekazywanie informacji pomiędzy komórkami o uszkodzeniach komórek, które aktywują układ immunologiczny do obrony np. przed chorobotwórczymi drobnoustrojami, co odgrywa ważną rolę w walce z infekcją. 

Stres oksydacyjny to nagromadzenie w organizmie nadmiernej ilości reaktywnych form tlenu, które nie zostały zredukowane przez działanie związków przeciwutleniających. Prowadzi to do uszkodzenie komórek, głównie lipidów, białek oraz DNA. 

Stres oksydacyjny sprzyja powstawaniu:

  • chorób układu krążenia – miażdżyca naczyń krwionośny, zawały, udary;
  • chorób nowotworowych;
  • chorób neurodegeneracyjnych;
  • cukrzycy;
  • chorób zwyrodnieniowych kości i stawów;
  • niepłodności – zwyrodnienia plamki żółtej.

Stres oksydacyjny i destrukcyjna rola wolnych rodników mogą być redukowane przez działanie substancji antyoksydacyjnych, czyli przeciwutleniaczy. Antyoksydanty są to związki, które występują zarówno w żywności, jak i są wytwarzane przez organizm człowieka (glutation) oraz mogą być przyjmowane wraz z suplementami diety. Do najważniejszych antyoksydantów należy zaliczyć: witaminę C, witaminę E, beta-karoten, likopen, polifenole i antocyjany.

Stres oksydacyjny – objawy

Stres oksydacyjny, mimo tego, że powoduje uszkodzenia komórek i prowadzi do powstawania wielu chorób, często bywa nierozpoznany. Objawy stresu oksydacyjnego mogą być wiązane z wieloma zaburzeniami, przepracowaniem, przemęczeniem, czy niewystarczającą regeneracją. W wyniku stresu oksydacyjnego pobudzony zostaje układ odpornościowy organizmu, dlatego organizm jest bardziej narażony na infekcje. Dlatego, gdy występuje wzmożony stres oksydacyjny, diagnoza nie zawsze jest jednoznaczna, a symptomy mogą wskazywać na początki grypy lub przeziębienia. 

Czytaj również:  Czy wafle ryżowe są zdrowe? Wady i zalety.

Objawy stresu oksydacyjnego:

  • ból głowy;
  • bóle mięśniowo-stawowe;
  • stan zapalny;
  • nadmierna potliwość;
  • ogólne rozbicie;
  • obniżony nastrój;
  • problemy ze strony przewodu pokarmowego;
  • zmiany skórne;
  • zwiększona zapadalność na infekcje. 

W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy wykluczyć choroby, alergie oraz nadwrażliwości pokarmowe, które mogą dawać podobne symptomy. Uszkodzenia oksydacyjne, mogą przyczyniać się do rozwoju tychże chorób, stąd trudno jest oddzielić działanie stresu oksydacyjnego od innych czynników chorobotwórczych. 

Kobieta oparta o stół i patrząca w obiektyw, w ręce trzyma szklankę wody

Stres oksydacyjny – przyczyny powstawania

Reakcje utleniania są naturalnie występującym procesem, towarzyszącym większości reakcji zachodzących w organizmie, jak chociażby produkcja energii, zapewniająca utrzymanie procesów życiowych. Wolne rodniki powstają w wyniku oddychania komórkowego i wysiłku fizycznego, jednak zagrożenie dla organizmu powoduje jedynie stres oksydacyjny, który jest spowodowany niewystarczającą ilością substancji o działaniu przeciwutleniającym. Dodatkowo ograniczyć wszystkie czynniki, które mogą przyczyniać się do obniżonego samopoczucia, które może być spowodowane stresem oksydacyjnym. 

Stres oksydacyjny – przyczyny:

  • zła dieta – produkty fast-food, smażenie w głębokim tłuszczu, nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych, tłuszczów trans, cukrów prostych, brak przeciwutleniaczy w diecie;
  • przewlekły stres;
  • niewystarczająca ilość snu;
  • nadmierne spożycie alkoholu;
  • palenie tytoniu;
  • zanieczyszczenie środowiska;
  • ekspozycja na silne promieniowanie UV;
  • nadmierna, zbyt intensywna aktywność fizyczna.

Czynniki, które wpływają na powstawanie stresu oksydacyjnego, są ściśle powiązane z powstawaniem chorób cywilizacyjnych, chorób układu krążenia, cukrzycy, otyłości oraz chorób nowotworowych. 

Stres oksydacyjny – dieta 

Stres oksydacyjny jest najczęściej związany z nieprawidłową dietą oraz szeroko pojętym stylem życia. W związku z tym, jeżeli zaobserwujemy u siebie markery stresu oksydacyjnego jak zmęczenie, osłabienie, bóle głowy, a nasze nawyki pozostawiają wiele do życzenia, warto w pierwszej kolejności wprowadzić do diety antyoksydanty i zastosować zasady zdrowego odżywiania

Leczenie stresu oksydacyjnego dietą jest możliwe. Do diet, które będą przeciwdziałać powstawaniu uszkodzeń oksydacyjnych należy zaliczyć diety roślinne – dietę wegańską i wegetariańską oraz modele żywienia, które będą obfitowały w antyoksydanty np. dieta śródziemnomorskadieta DASH

Czytaj również:  Jakie są najlepsze źródła magnezu w pokarmie?

Działanie antyoksydacyjne wykazują niemalże wszystkie warzywa i owoce, szczególnie te o intensywnych kolorach, ciemnofioletowym (polifenole, antocyjany), czerwonym (likopen) oraz pomarańczowym (karotenoidy), które dodatkowo są bogate w witaminę C o silnym działaniu przeciwutleniającym.