Witamina PP — na co pomaga? Jakie są skutki niedoboru?

Witamina PP to inaczej witamina B3 lub niacyna, czyli jedna z witamin z tzw. B-kompleksu. Bierze udział w wielu reakcjach biochemicznych, wpływa na stan skóry, prawidłowe działanie przewodu pokarmowego i układu nerwowego. Witamina PP – gdzie występuje i jakie ma właściwości?

Witamina PP – co to za związek?

Witamina PP, czyli niacyna jest nazwą dla związku, który tworzą kwas nikotynowy i jego pochodna – nikotynamid. Oba wykazują taką samą aktywność biologiczną. Termin ten obejmuje również formy koenzymatyczne NAD (dinukleotyd nikotynamidonikotynowy) i NADP (fosforan dinukleotydu nikotynamidowego), które uczestniczą w procesie oddychania komórkowego, czyli produkcji energii. Od NAD i NADP zależą też procesy anaboliczne i kataboliczne, które składają się na szeroko pojęty metabolizm. 

Miano witaminy PP pochodzi od ang. Pelagra Preventive, czyli czynnik przeciwpelagryczny. Choroba wywołana niedoborem witaminy PP to pelagra. 

Witamina PP jest związkiem hydrofilnym, czyli dobrze rozpuszcza się w wodzie. Kluczowym aminokwasem dla powstawania niacyny jest tryptofan. W związku z tym dla utrzymania prawidłowego poziomu witaminy PP ważne jest optymalne spożycie pełnowartościowego białka, zasobnego we wszystkie aminokwasy egzogenne. Proteiny o wysokiej wartości biologicznej pochodzą z mięsa, ryb, owoców morza, jaj, nabiału oraz nasion roślin strączkowych. 

Witamina PP – rola:

• uczestniczy w procesach katabolicznych (oddychanie komórkowe, glikoliza);
• uczestniczy w procesach anabolicznych (synteza kwasów tłuszczowych, cholesterolu, hormonów steroidowych tj. hormonów płciowych i kortyzolu;
• regulacja stężenia jonów wapnia;
• odpowiada za przemiany białek, tłuszczów i węglowodanów;
• odpowiada za stan nabłonka skóry;
• utrzymuje w dobrym stanie nabłonek przewodu pokarmowego;
• bierze udział w mechanizmach naprawczych DNA;
• umożliwia sygnalizację międzykomórkową;
• poprawia stężenie „dobrego” cholesterolu frakcji HDL;
• wpływa na usuwanie cholesterolu z tętnic;
• odpowiada za metabolizm związków purynowych;
• poprawia funkcjonowanie mózgu poprzez rozszerzanie naczyń krwionośnych;
• odpowiada za stan nabłonka układu nerwowego.

Witamina PP ze względu na swoje działanie znajduje się we wszystkich tkankach ustroju. W największej ilości mieści się w wątrobie, mięśniach szkieletowych i nerkach. 

Witamina PP – gdzie występuje?

W organizmie człowieka witamina PP jest syntetyzowana z tryptofanu, w który znajduje się w dużej ilości w białkach pochodzenia zwierzęcego. Ubogie w tryptofan są białka roślinne. Warto wspomnieć, że kukurydza nie zawiera nawet najmniejszej ilości tego aminokwasu.

Dzienne referencyjne spożycie witaminy PP wynosi 16 mg. 

Witamina PP – gdzie występuje?

Witamina PP – właściwości

Witamina PP jest odporna na działanie wysokiej temperatury, dlatego produkty spożywcze, które ją zawierają, mogą być poddawane obróbce termicznej. Jest to o tyle ważne, że najwięcej witaminy PP zawiera surowe mięso i podroby, które wymagają odpowiedniego przygotowania przed spożyciem. Warto dodać, że witamina PP jest rozpuszczalna w wodzie, dlatego podczas gotowania może dochodzić do jej strat na poziomie około 50%, po wylaniu wody. Stąd zdecydowanie lepszym rozwiązaniem dla zachowania niacyny w jak największej ilości będzie np. pieczenie. Podobnie w procesie mielenia ziarna dochodzi do dużych strat witaminy PP, stąd większość produktów zbożowych jest fortyfikowana witaminą B3. 

Niedobór witaminy PP – konsekwencje

Choroba wywołana niedoborem witaminy PP to pelagra. Jest to schorzenie rzadko występujące, gdyż niacyna występuje powszechnie w żywności i podczas stosowania zbilansowanej diety nie dochodzi do jej niedoborów. Jednak w przypadku niedożywienia niedostateczne stężenie witaminy PP będzie w pierwszej kolejności objawiać się zmianami skórnymi, ze względu na wpływ niacyny na stan nabłonka skóry. 

Objawy pelagry:

• zmiany skórne;
• bolesność języka i ust;
• światłowrażliwe zapalenie skóry;
• bóle brzucha;
• biegunka;
• wymioty.

Przewlekły niedobór witaminy PP może skutkować rozwojem demencji ze względu na postępujące uszkodzenia mózgu lub prowadzić do depresji. Nieleczona pelagra powoduje ryzyko zgonu. Do wystąpienia pelagry może przyczynić się również czynnik genetyczny, niezależny od spożycia produktów bogatych w witaminę PP. Choroba genetyczna tzw. zespół Hartnupa charakteryzuje się zaburzeniem wchłaniania tryptofanu w świetle przewodu pokarmowego. 

Niedobór witaminy PP może też przyczyniać się do wystąpienia niealkoholowego stłuszczenia wątroby, przy jednocześnie niskim stężeniu witaminy D3 oraz cynku i innych witamin z grupy B. 

Szczególną uwagę na zwiększenie spożycia witaminy PP powinny zwrócić kobiety w okresie prokreacyjnym i ciężarne, ze względu na zwiększone ryzyko zapalenia przyzębia i wystąpienia paradontozy. 

Nadmiar witaminy PP wynika najczęściej z nieuzasadnionej suplementacji niacyny. Objawem zbyt dużej ilości przyjętej jednorazowo jest uderzenie gorąca oraz pieczenie i zaczerwienienie twarzy. Witamina PP jest metabolizowana w wątrobie i wydalana wraz z moczem. Zrównoważona dieta, bogata w źródła witaminy B3 pokrywa całkowicie zapotrzebowanie na ten związek i nie powoduje ryzyka przekroczenia dopuszczalnej dawki.

Źródła:

1. Ciborowska Helena; Rudnicka Anna. Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017
2. Jarosz Mirosław, Normy żywienia dla populacji polskiej i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020