Czy miód jest zdrowy? Jakie ma właściwości?

Miód jest postrzegany jako produkt posiadający szerokie właściwości lecznicze. Miód stosowany jest w leczeniu przeziębienia i innych chorób infekcyjnych, szczególnie górnych dróg oddechowych, przy objawach takich jak kaszel, ból gardła i chrypka. Jest też wykorzystywany jako zdrowszy zamiennik cukru. Czy rzeczywiście miód może mieć prozdrowotny wpływ na organizm i jaki miód jest najzdrowszy?

Czy wiesz, jak powstaje miód?

Miód to środek spożywczy, który powstaje z nektaru roślin, przy udziale pszczół – towarzyszy człowiekowi od wieków. Odkąd pojawił się na naszych stołach, panuje przekonanie o jego szerokich właściwościach zdrowotnych i że miód wzmacnia organizm. Kiedyś trudny do zdobycia, obecnie jest pozyskiwany na zdecydowanie szerszą skalę. Jest to najpopularniejszy produkt przemysłu pszczelarskiego, obok pierzgi i pyłku pszczelego. 

Według dyrektywy Unii Europejskiej 2001/110 WE miód jest naturalną substancją o słodkim smaku, która jest wytwarzana przy udziale pszczół Apis mellifera. Miód pochodzi ze zbieranego przez pszczoły nektaru roślin, wydzielin żywych części roślin lub wydzielin owadów pobierających substancje z żywych części roślin. Powstaje w wyniku połączenia danego substratu do produkcji miodu np. nektaru z wydzielanymi przez pszczoły, głównie z gruczołów ślinowych specyficznymi substancjami. Hodowla pszczół odbywa się w pasiekach, gdzie też został zgromadzony w specjalnych plastrach i poddawany procesowi dojrzewania w określonej temperaturze i wilgotności.

Miodobranie polega na odsklepieniu komórki plastra, którą następnie poddaje się odwirowaniu. Tak otrzymany miód przekładany jest do słoików lub beczek. 

Ze względu na pochodzenie miodu można wyróżnić:

• miód nektarowy, do którego wytworzenia został użyty nektar roślinny;
• miód spadziowy, który uzyskiwany jest z wydzielin owadów wysysających żywe części roślin. 

W zależności od gatunku rośliny, z jakiej został zebrany nektar lub spadź, można wyróżnić następujące rodzaje miodu:

• miód gryczany;
• miód lipowy;
• miód manuka;
• miód faceliowy;
• miód wielokwiatowy;
• miód rzepakowy;
• miód wrzosowy;
• miód mniszkowy;
• miód akacjowy.

Właściwości miodu – jak miód wpływa na nasze zdrowie?

Leczenie miodem, czyli apiterapia to metoda terapeutyczna wykorzystywana w medycynie niekonwencjonalnej. Oprócz miodu wykorzystuje się też propolis, pierzgę, pyłek pszczeli, mleczko pszczele i jad pszczeli. Czy rzeczywiście skuteczność miodu w terapii poważnych schorzeń może dawać pożądany efekt? 

Uważa się, że miód to substancja o właściwościach bakteriostatycznych, przeciwgrzybiczych i wzmacniających organizm ze względu na występujące w nim przeciwutleniacze. Wykazuje działanie przeciwzapalne, zawiera nadtlenek wodoru, który oczyszcza skórę i dzięki temu miód przyspiesza gojenie ran.  Dodatkowo wykorzystywany jest jako naturalny antybiotyk i w wielu domach panuje przekonanie, że warto jeść miód przy leczeniu chorób infekcyjnych. Stosowanie miodu jest praktykowane w chorobach układu oddechowego, jako panaceum na chrypkę, kaszel, suchość i ból gardła. Wskazuje się też na jego działanie uspokajające i rozkurczowe oraz że działa oczyszczająco na organizm. 

Mimo tego, że stosuje się go w leczeniu różnych chorób, współczesne badania nie potwierdziły szczególnego wpływu na organizm i różnorodnych właściwości prozdrowotnych miodu. Dlatego nie istnieją przesłanki ku temu, by mógł być uważany za skuteczne lekarstwo na rzeczone schorzenia. 

Który miód jest najzdrowszy?

Ciemny kolor miodu, wskazuje na wysoką zawartość antyoksydantów.  Za najzdrowszy miód, uważa się miód spadziowy, stosowany w chorobach układu oddechowego, który charakteryzuje się ciemno brunatnym kolorem. Jest on też najmniej słodki z miodów. Ciemną barwę posiada także miód gryczany, który jest zalecany w chorobach układu krążenia, miażdżycy naczyń krwionośnych oraz problemach na tle nerwowym. Miód lipowy stosowany w leczeniu grypy i przeziębienia, posiada herbaciany kolor. 

Miód akacjowy stosuje się w leczeniu schorzeń układu pokarmowego w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Ten dla odmiany ma jasny, kremowy kolor. 

Szczególną odmianą miodu, jest miód manuka. Pochodzi z Nowej Zelandii, gdzie rosną krzewy manuka. Wykazuje on najsilniejsze ze wszystkich miodów działanie antyseptyczne, dlatego stosuje się go w leczeniu odleżyn, ran otwartych, np. przy stopie cukrzycowej. 

Miód – jakie ma wartości odżywcze?

Właściwości odżywcze, smak, zapach, jaki nadają olejki eteryczne rośliny, jaśniejsza lub ciemniejsza barwa miodu zależą od pochodzenia kwiatów, co warunkuje unikalny skład chemiczny. Różne rodzaje miodu mogą charakteryzować się odmienną konsystencją od płynnej i lepkiej do częściowo lub całkowicie skrystalizowanej. Warto wiedzieć, że w trakcie przechowywania miodu dochodzi do jego krystalizacji, nawet jeśli świeży, prawdziwy miód miał wcześniej płynną konsystencję. 

W skład miodu wchodzą:

• glukoza;
• fruktoza;
• kwasy organiczne;
• enzymy;
• cząsteczki stałe pochodzące ze zbioru miodu. 

Ustawa nakłada na producentów miodu zachowanie czystego składu. Nie może on zawierać innych, niż naturalnie w nim występujące składników spożywczych, czy dodatków do żywności. Na żadnym etapie produkcji nie może być ogrzewany, poddany fermentacji, nie wolno zmieniać jego kwasowości, aby nie doprowadzić do zniszczenia lub dezaktywacji naturalnych enzymów. 

Wartości odżywcze miodu pszczelego w 100 g:

• wartość energetyczna – 324 kcal;
• białko – 0,3 g;
• tłuszcze – 0,0 g;
• węglowodany – 79,5 g.

Miód to źródło potasu, wapnia, fosforu, magnezu i żelaza. Jednak te pierwiastki występują w śladowych ilościach. Dodatkowo miód zawiera niewielką ilość witaminy C i witamin z grupy B.

Specyficzne, niezwykłe właściwości lecznicze miodu są cenione przez propagatorów medycyny alternatywnej, jednak współczesne badania nie potwierdziły wpływu na poprawę zdrowia. Wobec tego należy go traktować jako substancję słodzącą, o wartości odżywczej zbliżonej do cukru. Ci, którzy lubią smak miodu, mogą śmiało stosować go do słodzenia herbaty, kawy czy wypieków. Aby nie tracił swoich właściwości, miód należy dodać do przestudzonego płynu. 

Należy pamiętać, że miód jest produktem o kaloryczności zbliżonej do białego cukru, dlatego należy spożywać go z umiarem. Jednym z narzędzi służących do oceny ilości spożywanych kalorii w stosunku do zapotrzebowania względem masy ciała jest kalkulator kalorii.

Czy miód jest zdrowy?

Głównymi składnikami miodu są cukry proste – glukoza i fruktoza stanowią około 70%, więc łatwo przyswajalne węglowodany stanowiące szybkie źródło energii. Niewielka ilość miodu doskonale sprawdzi się w napojach izotonicznych, gdyż świetnie uzupełni poziom glukozy przy długotrwałym wysiłku fizycznym. 

Jak zrobić domowy izotonik? Do pół litra wody mineralnej dodajemy wyciśnięty sok z cytryny, trochę miodu (około łyżki) i szczyptę soli. Taki płyn dobrze nawadnia organizm i zabezpieczy organizm w szybko dostępną energię w postaci węglowodanów prostych. 

Należy podkreślić, że nie jest to produkt zalecany osobom z zaburzeniami gospodarki cukrowej i chorobami przewlekłymi jak np. cukrzyca. Ze względu na wysoki indeks glikemiczny obok diabetyków, zbyt dużych ilości miodu powinny unikać osoby zmagające się z nadwagą i otyłością. U tych pacjentów dobrze sprawdzi się catering dietetyczny z dietą o niskim IG.

Nadmiar miodu może mieć też szkodliwy wpływ na osoby z nietolerancją fruktozy oraz niealkoholowym stłuszczeniem wątroby. Wśród pacjentów z tymi schorzeniami właściwości miodu, czy odżywcze i lecznicze składniki zawarte w miodzie nie będą znajdowały zastosowania. 

Kolejną grupą, która nie powinna sięgać po miód, są osoby z alergią na pyłki roślin występujące w różnych odmianach miodu. Dodatkowo nie należy podawać miodu dzieciom przed ukończeniem pierwszego roku życia, ze względu na możliwość potencjalnego skażenia bakteriami beztlenowymi z rodzaju Clostridium botulinum.  

Jak przechowywać miód?

Prawdziwy, naturalny miód pszczeli to środek spożywczy o bardzo długim terminie przydatności do spożycia, nawet do kilku lat. W tym czasie najczęściej zmienia swoją konsystencję (ulega krystalizacji) i barwę (jaśnieje). 

Najczęściej pakowany w słoik, jednak będzie mu służyć też naczynie krzemionkowe lub porcelanowe. Ważne, żeby opakowanie było czyste, suche i wolne od obcych zapachów. Przechowywanie miodu powinno odbywać się w temperaturze pokojowej, jednak nie wyższej niż 18 stopni Celsjusza. 

Źródła:

1. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu. Rada Unii Europejskiej, (Dz.U. L 10 z 12.1.2002, s. 47) 
2. Mandal MD, Mandal S. Honey: its medicinal property and antibacterial activity. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine. 2011;1(2):154-160.
3. Abuelgasim H., Albury C., Lee J., (2020). Effectiveness of honey for symptomatic relief in upper respiratory tract infections: a systematic review and meta-analysis. 
4. K. Rudnicka, P. Kwiatkowska, A. Gajewski, M. Chmiela „Mikroflora miodu jako źródło spor. C. Botulinum i przyczyna rozwoju botulizmu niemowląt – rozważania na temat zasadności czyszczenia miodu w kontekście obowiązującego prawa”. Post. Mikrobiol; 2015. 54.2. 184-194.
5. Basista K. „Właściwości biologiczne i prozdrowotne miodu oraz jego zastosowanie jako zdrowa żywność”. Gazeta Farmaceutyczna; 2013 (3): 26-28
6. Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa, 2017