Jakie owoce można jeść przy cukrzycy? Zalecenia dla diabetyków

Owoce to bardzo ważne źródło witamin, minerałów i błonnika pokarmowego w codziennej diecie. Zawierają cukry proste w tym glukozę i fruktozę, dlatego ich spożycie wpływa na poziom glikemii. Warto podkreślić, że osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej organizmu nie muszą, a nawet nie powinny całkowicie eliminować tej grupy produktowej ze swojego jadłospisu. Jakie owoce może jeść cukrzyk?

Dieta przy cukrzycy – co trzeba o niej wiedzieć?

Cukrzyca typu 2 należy do chorób metabolicznych, do których powstawania może przyczyniać się nieodpowiednie żywienie oraz brak zachowania zasad zdrowego stylu życia. W przebiegu choroby dochodzi do podwyższonego stężenia glukozy we krwi oraz nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny. Cukrzyca typu 1 wynika z uszkodzenia trzustki i braku sekrecji insuliny, dlatego konieczne w tym przypadku jest zastosowanie insulinoterapii (dawek insuliny w postaci iniekcji). 

Należy podkreślić, że niekontrolowana i nieleczona cukrzyca powoduje uszkodzenia wielonarządowe, co może prowadzić do śmierci. Bardzo często przy cukrzycy występuje nadwaga lub otyłość. Do oceny masy ciała służy BMI kalkulator. Dietoterapia w cukrzycy typu 2 ma na celu utrzymanie właściwej kontroli metabolicznej. Wprowadzenie racjonalnej diety redukcyjnej o niskim indeksie glikemicznym będzie wspierać leczenie cukrzycy. Obniżenie masy ciała o co najmniej 5%, a optymalnie 7% od wyjściowej wagi, będzie wpływać na poprawę glikemii. Bezpieczny deficyt energetyczny wynosi 500-750 kcal. Nie zaleca się stosowania diet skrajnie niskowęglowodanowych, ubogoenergetycznych i głodówek. 

Zasady diety cukrzycowej

1. Ustalenie zapotrzebowania na energię. 
2. W przypadku nadwagi lub otyłości należy kaloryczność diety skorygować o odpowiedni deficyt.
3. Określenie właściwych proporcji makroskładników – białka, tłuszczów i węglowodanów.
4. Wybór produktów węglowodanowych o niskim i średnim indeksie glikemicznym (poniżej 55 IG). 
5. Planowanie jadłospisu – trzy główne posiłki oraz jedna lub dwie przekąski. 
6. Spożywanie regularnych posiłków w określonych odstępach czasu. 
7. Kontrola wielkości porcji.
8. Wprowadzenie do diety zwiększonej ilości błonnika pokarmowego (warzywa, owoce, produkty z pełnego ziarna, kasze gruboziarniste).
9. Unikanie rozgotowywania i rozdrabniania potraw. 

Owoce a cukrzyca 

Owoce są bardzo wartościową grupą produktów spożywczych. Są źródłem substancji bioaktywnych, enzymów i włókna pokarmowego, którego zwiększona podaż jest ważna u osób cierpiących na cukrzycę typu 2, otyłość i zaburzenia lipidowe. Zawierają przeciwutleniacze m.in. witaminę C, witaminę E, beta-karoten i polifenole oraz składniki mineralne takie jak magnez, wapń, cynk, mangan, potas, fosfor i miedź. Odpowiednie owoce, szczególnie owoce jagodowe w diecie cukrzyka będą redukować poziom wolnych rodników, obniżać stan zapalny, wpływać korzystnie na regenerację uszkodzonych tkanek i hamować procesy starzenia. Dlaczego jednak należy zachować ostrożność, wprowadzając owoce do diety osób chorujących na cukrzycę? Ze względu na zawartość węglowodanów, a dokładnie cukrów prostych – glukozy, fruktozy i sacharozy, których nadmierne spożycie jest niewskazane u osób z cukrzycą. 

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą z 2021 wskazują na fakt, że na chwilę obecną nie istnieją wystarczające dowody naukowe na ustalenie optymalnej ilości g węglowodanów przy diecie w cukrzycy. Ich udział powinien być ustalany indywidualnie w zależności od stopnia aktywności fizycznej i chorób współistniejących. Główne restrykcje dotyczą ograniczenia cukrów prostych do minimum, w tym cukrów dodanych w procesie produkcji, które wpływają na wysoki indeks glikemiczny. Dzienne spożycie fruktozy, czyli cukru występującego w owocach nie powinno przekraczać 50 g na dobę. 

Jakie owoce można jeść przy cukrzycy?

Wielu pacjentów zastanawia się, czy owoce można jeść, chorując na cukrzycę. Warto podkreślić, że jest to grupa produktowa, którą cechuje pożądana gęstość odżywcza oraz wysoki wskaźnik smakowitości, co ma szczególne znaczenie w przypadku diety redukcyjnej. Świeże owoce wplecione do jadłospisu mogą świetnie zastępować słodycze, jednak trzeba wiedzieć, jakich unikać, żeby nie prowokować skoków glukozy we krwi po spożyciu danego produktu o wysokim IG. Jakie owoce może jeść diabetyk? Najlepiej świeże, sezonowe, ale mrożone również doskonale się sprawdzą. Owoce cytrusowe pochodzące z importu, są dostępne przez cały rok. Należy wybierać te mniej słodkie, mniej dojrzałe, o niewielkiej zawartości cukrów w 100 g, co przekłada się na wartość indeksu glikemicznego. 

Jakie owoce dla cukrzyka?

• jagody;
• borówki amerykańskie, 
• maliny;
• truskawki;
• poziomki;
• porzeczki;
• agrest;
• grejpfruty;
• jabłka. 

Jakich owoców unikać w cukrzycy?

 Owoce w diecie osób z cukrzycą typu 2 powinny być naturalnym dodatkiem, gdyż mają w składzie substancje o charakterze prozdrowotnym. Zawartość cukrów prostych, które będą wpływać na poziom glukozy we krwi, zależy od rodzaju owoców i stopnia dojrzałości. 

Warto podkreślić, że przetwory owocowe (dżemy, powidła), soki owocowe, nektary, owocowe produkty mleczne (jogurt, kefir, maślanka) zawierają owoce w postaci przetworzonej o zmniejszonej zawartości błonnika i witamin, a wysokiej ilości węglowodanów, w tym cukrów dodanych. Cukier stanowi dodatek do większości dań gotowych i produktów instant. Znajdziesz go też w przetworach mięsnych takich jak parówki i wędliny. Potencjalne substancje dodawane do produktów żywnościowych wysoko przetworzonych to m.in. syrop glukozowo-fruktozowy, syrop glukozowy, syrop fruktozowy, syrop kukurydziany, słód jęczmienny, syrop klonowy, syrop z agawy. W związku z tym osoby chorujące na cukrzycę powinny uważnie czytać etykiety kupowanych produktów. 

Jakich owoców powinny unikać osoby chore na cukrzycę?

• morele;
• mango;
• banan;
• winogrona;
• ananas.

Osoby chore na cukrzycę powinny unikać owoców suszonych ze względu na niską zawartość wody i tym samym dużą zawartość cukrów. Będą to daktyle, morele, śliwki suszone, rodzynki i inne. Dla przykładu suszona morela zawiera 61,9 g cukru w 100 g części jadalnej produktu, a świeża jedynie 10,2 g/100 g. 

Jako ciekawostkę można podać informację, że najbardziej kalorycznym owocem jest awokado, które dostarcza 166 kcal w 100 g, jednak jest to produkt polecany osobom cierpiącym na zaburzenia gospodarki węglowodanowej ze względu na zdrowe kwasy tłuszczowe, miedź i inne składniki o charakterze prozdrowotnym. Arbuz z kolei jest owocem, który posiada wysoki indeks, a niski ładunek glikemiczny, czyli jego spożycie nie będzie znacząco wpływać na poziom glikemii. Dlatego warto też rozróżniać te dwa pojęcia. 

Przy cukrzycy należy umiejętnie zbilansować jadłospis, kierować się niskim IG produktów oraz zawartością witamin i minerałów. Można też sięgnąć po dietę pudełkową dedykowaną osobom z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. 

Źródła:

1. Jarosz M.: Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej [w:] Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. M. Jarosz Oyebode O., Gordon-Dseagu V., Walker A. i wsp.: Fruit and vegetable consumption and all-cause, cancer and CVD mortality: analysis of Health Survey for England data. J Epidemiol Community Health. 2014, 68(9):856-862.
2. Miller V., Mente A., Dehghan M. et al.: Fruit, vegetable and legume intake, and cardiovascular disease and death in 18 countries (PURE): a prospective cohort study. Lancet, 2017, 390, 2037-2049.
3. Szymańska-Garbacz E., Czupryniak L.: Praktyka kliniczna – diabetologia: problemy w leczeniu cukrzycy – cz. 15: czy owoce to w diabetologii „zakazany owoc”? Med. Prakt., 2015 
4. Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa, 2017
5. Du H., Li L., Bennett D. et al.: Fresh fruit consumption in relation to incident diabetes and diabetic vascular complications: A 7-y prospective study of 0.5 million Chinese adults. PLoS Med., 2017, 11, 14(4).
6. Sharma S.P.,, Chung H.J., Kim H.J. et al: Paradoxical effects of fruit on obesity. Nutrients, 2016, 8(10), 633.
7. Zhijie Michael Yu,1 DeClercq V., Cui Y. et. al.: Fruit and vegetable intake and body adiposity among populations in Eastern Canada: the Atlantic Partnership for Tomorrow’s Health Study. BMJ Open; 2018. 10. 8(4). 
8. A. Sadowska, F. Świderski, R. Kromołowska. Polifenole – źródło naturalnych przeciwutleniaczy. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, (2011); 1:108-11
9. Koszowska A., Dittfeld A., Puzoń-Brończyk A. i inni (2013). Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Postępy Fitoterapii 4/2013, s. 263-266,
10. International Journal of Food Science and Bioprocessing 1(1). Red. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2016.
11. https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2022/01/Zalecenia-kliniczne-dotyczace-postepowania-u-chorych-z-cukrzyca-2021.pdf