Nadczynność tarczycy a dieta

Nadczynność tarczycy to schorzenie wywołane nadmierną produkcją hormonów tarczycowych. Chorobie towarzyszą nieprzyjemne objawy, a nieleczona może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych spowodowanych wyniszczeniem organizmu. Odpowiednie żywienie w nadczynności tarczycy to jeden z ważnych elementów terapii. Jak wygląda dieta w nadczynności tarczycy? Na co zwrócić uwagę komponując posiłki?

Nadczynność tarczycy – jak działa gruczoł tarczycowy?

Tarczyca jest największym gruczołem wydzielania wewnętrznego. Jest umiejscowiona na szyi, przylega do tchawicy poniżej krtani. Tarczycę budują dwa płaty podobnych rozmiarów i zbliżonej objętości połączone więziną, czyli tzw. cieśnią tarczycy. Wygląd tarczycy przypomina motyla z otwartymi skrzydłami lub literę H. Jednostką strukturalną organu są komórki pęcherzykowe wypełnione koloidem zawierającym tyreoglobulinę. Białko to jest zarówno magazynem hormonów tarczycy, jak i umożliwia wprowadzanie jodu do tyrozyny. Pierwiastek ten jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. 

Hormony tarczycy:

• Tyroksyna (T4) – to hormon, który stanowi około 85% produkcji hormonalnej gruczołu. Pełni funkcję prohormonu wiążąc się z innymi białkami we krwi.
• Trijodotyronina (T3) – to hormon tarczycy, który znajduje się w komórkach obwodowych. W nerkach i wątrobie może dochodzić do przekształcania T4 do T3 w wyniku działania dejodynazy typu 1.

Diagnostyka chorób tarczycy bardzo często opiera się o badanie stężenia TSH. Ten parametr nie należy do hormonów tarczycy, jednak ma duży wpływ na funkcjonowanie gruczołu. Hormon tyreotropowy (TSH) jest hormonem wytwarzanym przez przysadkę mózgową. Stymuluje wzrost i namnażanie się komórek tarczycy oraz wpływa na produkcję trijodotyroniny i tyroksyny. Z kolei T3 hamuje sekrecję TSH.

Receptory dla hormonów tarczycy znajdują się we wszystkich komórkach organizmu. W związku z tym nieprawidłowości w wydzielaniu T3 i T4 będą zaburzać pracę ustroju. 

Rola hormonów tarczycy:

• Odpowiadają za prawidłowy przebieg procesu embriogenezy (powstania i rozwoju zarodka);
• Warunkują właściwe różnicowanie i rozwój tkanek;
• Uczestniczą w syntezie i metabolizmie białek:
  
• Są odpowiedzialne za powstawanie komórek układu nerwowego (tworzenie wypustek nerwowych neuronów kory mózgowej i ich mielinizacji);
• Regulują procesy metaboliczne ustroju (anaboliczne i kataboliczne);
• Wpływają na prawidłowy wzrost kośćca;
• Odpowiadają za przebieg dojrzewania płciowego;
• Wpływają na czynność chrząstek nasadowych (tkanka chrzęstna w pobliżu zakończeń kości).

Nadczynność tarczycy – co to za choroba?

Choroby tarczycy stanowią bardzo ważną grupę schorzeń, które dotykają populacje na całym świecie, jednak dotyczy głównie kobiet. Najczęściej diagnozuje się niedoczynność tarczycy oraz chorobę Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. 

Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) dotyczy około 1-1,5% społeczeństwa. W przebiegu choroby obserwuje się zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy, znacznie przekraczające zapotrzebowanie tkanek. Pierwotną przyczyną niedoczynności tarczycy jest zmniejszenie stężenia hormonu tyreotropowego (TSH). 

Nadczynność tarczycy może przybierać formę jawną z całym spektrum objawów lub utajoną (bezobjawową, jednak w badaniach krwi stężenie TSH jest niskie, przy prawidłowym FT4 i FT3). 

W przebiegu postaci jawnej obserwuje się nadmierne stężenie hormonów tarczycy, obniżone stężenie hormonów tarczycy i TSH.

Nadczynność tarczycy – przyczyny:

• choroba Gravesa-Basedowa (zapalenie autoimmunologiczne tarczycy);
• gruczolak przysadki;
• wole guzowate;
• nadmiar gonadotropiny kosmówkowej (nabłoniak kosmówkowy, nieprawidłowe hormony spowodowane ciążą);
• przyjmowanie nadmiernej ilości hormonów tarczycy. 

Nadczynność tarczycy – objawy 

Niezdiagnozowana lub nieleczona nadczynność tarczycy może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dochodzi wówczas do nadmiernego przyspieszenia metabolizmu, szybkiej utraty masy ciała i wyniszczenia organizmu. Bardzo niebezpieczne w przebiegu choroby są zmiany w obrębie aktywności układu antyoksydacyjnego i wzrost stężenia reaktywnych form tlenu. To z kolei może wywoływać obciążenie organizmu wolnymi rodnikami, czyli powstawanie stresu oksydacyjnego. Stan ten będzie skutkował zaburzeniem regeneracji i naprawy uszkodzonych tkanek, przyspieszeniem procesów starzenia organizmu oraz grozi ryzykiem powstawania chorób nowotworowych. 

Objawy nadczynności tarczycy:

• zaburzenia nastroju;
• nadpobudliwość emocjonalna;
• zaburzenia psychoruchowe;
• nadmierna męczliwość;
• przyspieszona akcja serca;
• drażliwość;
• odczuwanie lęku;
• bezsenność;
• obniżenie koncentracji;
• nasilona termogeneza;
• upośledzona tolerancja na ciepło (za gorąco);
• nadmierna potliwość;
• wypieki na twarzy
• odczuwanie duszności;
• biegunki;
• nadmierny apetyt;
• obniżenie libido;
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
• poszerzenie szpar powiek;
• wytrzeszcz gałek ocznych;
• zmiany wołowate;
• drżenie rąk;
• łamliwe i wypadające włosy. 

Nadczynność tarczycy – dieta 

Dieta przy nadczynności tarczy odgrywa niezwykle ważną rolę, gdyż ma na celu zapobiec nadmiernej utracie masy ciała i wyniszczeniu organizmu. Co jeść przy nadczynności tarczycy? Dieta powinna być oparta na podstawowych zasadach zdrowego żywienia i dostarczać wszystkie niezbędne składniki odżywcze, które będą poprawiać funkcjonowanie tarczycy. Właściwie zbilansowany jadłospis jest wsparciem leczenia farmakologicznego. Zwiększone tempo przemian metabolicznych u pacjentów chorujących na niedoczynność gruczołu może prowadzić do nadmiernej utraty masy ciała, dlatego dietoterapia ma na celu niedopuszczenie do powstawania niedoborów pokarmowych. 

Dieta przy nadczynności tarczycy – zasady

1.     Kaloryczność diety – zakłada się zwiększenie kaloryczności diety o 15-25% podaży energii – w zależności od przebiegu choroby, można te założenia modyfikować. Jadłospis w diecie na nadczynność tarczycy może zawierać nawet 6-7 posiłków dziennie, wzbogaconych o produkty wysokoenergetyczne.

2.     Białko w diecie może ulec zwiększeniu do około 110-130 g w ciągu doby. Zalecane źródła białka to chudy drób, cielęcina, chuda wołowina, królik, perliczka, ryby i owoce morza, które będą dobrym źródłem jodu w diecie, produkty mleczne, chude sery twarogowe, jogurty, maślanka, kefir, jaja, nasiona roślin strączkowych.  

3.     Tłuszcze stanowią ważny makroskładnik diety w nadczynności tarczycy, ze względu na wysoką wartość energetyczną. Zalecane są tłuszcze pochodzenia roślinnego np. oliwa z oliwek, awokado, olej lniany, olej z wiesiołka, orzechy i nasiona, pestki dyni, słonecznika. Ważne jest zwiększone spożycie kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 ze względu na ich działanie przeciwzapalne. Ilość tłuszczów w diecie powinna stanowić 25-35% całkowitej podaży energii. 

4.     Węglowodany zapewniają utrzymanie energii na stałym poziomie, dlatego najlepszym źródłem powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe, pieczywo, makaron z pełnego ziarna, kasze i ryż brązowy.

5.     Warzywa i owoce odgrywają ważną rolę ze względu na zawartość witamin, minerałów i bioaktywnych związków o działaniu antyoksydacyjnym. Dodatkowo są źródłem błonnika pokarmowego, który reguluje pracę przewodu pokarmowego i opóźnia opróżnianie żołądka. 

6.     Suplementy diety – przed rozpoczęciem suplementacji należy sprawdzić poziom poszczególnych parametrów, wykonując badania krwi. Konieczne jest włączenie suplementacji witaminą D3 ze względu na jej plejotropowe działanie, m.in. wspiera mineralizację kości poprzez zwiększone wchłanianie wapnia (zmniejsza ryzyko takich chorób jak osteoporoza, osteomalacja), poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego. 

Dla osób z niedoczynnością tarczycy zalecenia są bardziej restrykcyjne, gdyż niedoczynność tarczycy powoduje (poprzez zmniejszenie ilości hormonów produkowanych przez tarczycę) spowolnienie metabolizmu. Co jeść przy niedoczynności? Szczególną uwagę należy zwrócić na składniki mineralne takie jak jod, żelazo, selen i cynk, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gruczołu tarczycy. Należy unikać produktów zawierających substancje goitrogenne takich jak brokuł, kalafior, kapusta, soja i produkty sojowe, proso (kasza jaglana), orzechy ziemne, bataty, brukselka, jarmuż i zielona herbata.