Dieta w zespole jelita drażliwego (IBS) – zasady i zalecenia
Zespół jelita drażliwego (IBS) jest jedną z najczęściej występującą chorób układu pokarmowego. Występuje u 10-20 procent populacji i dwa razy częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Ujawnia się w wieku dorosłym, najczęściej między 20., a 40. rokiem życia. Jak leczyć zespół jelita drażliwego? Dieta jest najważniejszym elementem terapii. Oprócz ogólnych zaleceń, takich, jak regularne jedzenie czy ograniczenie kawy i alkoholu, jadłospis chorego na IBS powinien być indywidualnie dopasowany do jego potrzeb i stanu zdrowia. Z diety należy wyeliminować produkty, które zaostrzają objawy u danej osoby.
Co to jest zespół jelita drażliwego (IBS)?
Zespół jelita drażliwego (ang. IBS, Irritable Bowel Syndrome) to przewlekła choroba jelit, charakteryzująca się bólami brzucha zlokalizowanymi najczęściej po lewej stronie podbrzusza, które nasilają się zwykle po posiłku.
Wyróżnia się trzy rodzaje zespołu jelita drażliwego:
- biegunkową,
- zaparciową,
- mieszaną (występowanie na przemian biegunek i zaparć).
Wiedząc, co to jest jelito drażliwe, można uważniej obserwować swoje objawy i w razie potrzeby pogłębić diagnostykę. Warto pamiętać o tym, że nie należy dokonywać diagnozy samemu, a w razie jakichkolwiek dolegliwości trawiennych, warto umówić się na konsultację medyczną.
Zespół jelita drażliwego – objawy
Występowanie i stopień nasilenia poszczególnych symptomów jest kwestią indywidualną. Najbardziej charakterystyczne objawy jelita drażliwego to:
- biegunka, zaparcia lub ich naprzemienne występowanie,
- ból brzucha, który nasila się po posiłkach,
- wzdęcia, uczucie pełności nawet po niewielkim posiłku,
- domieszka śluzu w kale,
- zgaga, nudności, wymioty,
- ciągłe uczucie zmęczenia,
Zespół jelita drażliwego diagnozuje się na podstawie utrzymywania się typowych objawów przez co najmniej 3 miesiące. Jednocześnie konieczne jest wykluczenie innych chorób na podstawie stosownych badań diagnostycznych przeprowadzonych przez lekarza.
Dieta dla chorych na zespół jelita drażliwego – ogólne zalecenia
Osoby ze zdiagnozowanym zespołem jelita drażliwego powinny uważnie dobierać produkty spożywcze, po które sięgają. Wbrew pozorom samodzielne gotowanie w domu nie jest jedyną opcją, na którą mogą się zdecydować. Jeśli chodzi o jelito drażliwe, dieta może być również pudełkowa – musi być jednak indywidualnie przystosowana do potrzeb pacjenta z tą dolegliwością.
W przypadku zespołu jelita drażliwego dieta pudełkowa powinna być dostosowana indywidualnie. Konieczne jest ustalenie składników diety, które wywołują niepożądane objawy u danej osoby. Jak to zrobić? Najprościej jest notować przez kilka dni, co zjadamy oraz jakie objawy towarzyszą nam po każdym posiłku. Następnie należy przeanalizować, najlepiej z pomocą dietetyka, poszczególne dolegliwości i na ich podstawie wykluczyć szkodliwe produkty z diety.
Czytaj również: Dieta paleo – zasady, charakterystyka, wpływ na organizm
Dieta w zespole jelita drażliwego może różnić się w zależności od rodzaju zdiagnozowanej dolegliwości. Zespół jelita drażliwego, któremu towarzyszy biegunka, wymaga diety lekkostrawnej, z ograniczeniem tłuszczu i nierozpuszczalnego błonnika pokarmowego, który znajduje się m.in. w otrębach, pieczywie razowym, grubych kaszach, ciemnym ryżu, migdałach, orzechach, maku, warzywach i owocach ze skórką i pestkami. W zamian w diecie powinien pojawić się błonnik rozpuszczalny, którego źródłem są, np.: miąższ owoców, młode i delikatne warzywa, błyskawiczne płatki owsiane. Drażliwość jelita objawiająca się zaparciami, wymaga diety bogatoresztkowej, czyli zwiększenia zarówno błonnika pokarmowego rozpuszczalnego, jak i nierozpuszczalnego. Rekomendowana ilość błonnika to 30-50 g dziennie.
Zespół jelita drażliwego – co jeść? Zalecenia ogólne
Chociaż każda osoba jest inna i jej dolegliwości są kwestią indywidualną, istnieją również pewne ogólne zalecenia dietetyczne, dla osób mających zespół jelita drażliwego. Oto one:
- regularne jedzenie pięciu posiłków dziennie o małej objętości,
- ograniczenie spożycia produktów i potraw tłustych oraz smażonych,
- stosowanie takich technik kulinarnych, jak gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie bez tłuszczu, pieczenie w pergaminie,
- unikanie produktów i potraw wzdymających, takich jak cebula, czosnek, kapusta, strączki, kalafior, brokuły, brukselka, kukurydza,
- ograniczenie spożywania kawy, mocnej herbaty, alkoholu, napojów gazowanych.
Zespół jelita drażliwego – dieta FODMAP
Dieta FODMAP, a dokładnie dieta low-FODMAP to najczęściej stosowany żywieniowy sposób leczenia zespołu jelita drażliwego. FODMAP to skrót od angielskich słów Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols, w tłumaczeniu na język polski: „Fermentujące Oligo- Di- i Monosacharydy oraz Poliole”. Jest to grupa słabo wchłanialnych i szybko fermentujących węglowodanów, które odpowiedzialne są za większość objawów zespołu jelita drażliwego. Zaliczamy do nich: fruktozę, laktozę, fruktany, galaktany, poliole. Dieta low-FODMAP polega na radykalnym ograniczeniu spożywania tych substancji.
Dieta FODMAP składa się z trzech etapów:
- Ograniczenie produktów zawierających FODMAP – przez 2-6 tygodni stosuje się dietę składającą się wyłącznie z produktów o niskiej zawartości FODMAP.
- Ponowne wprowadzanie produktów zawierających FODMAP – przez 8-12 tygodni stopniowo włącza się do jadłospisu produkty bogate w FODMAP (jeden produkt co 3 dni) i monitoruje się objawy. Jeśli po spożyciu danego produktu nie pojawią się niepokojące dolegliwości, może on pozostać w diecie.
- Personalizacja diety – na tym etapie ustala się indywidualną dietę, którą będzie można stosować przez całe życie. W rezultacie dieta w zespole jelita drażliwego składa się wyłącznie z produktów, które nie powodują dolegliwości u danej osoby. Podobnie ustala się żywienie w przypadku diety cukrzycowej.
Zespół jelita drażliwego – dieta. Co jeść, a czego unikać?
W wyborze produktów w diecie w zespole jelita drażliwego, warto kierować się obecnością węglowodanów FODMAP i wybierać żywność, która zawiera ich najmniej:
| Produkty | Wysoka zawartość FODMAP | Niska zawartość FODMAP |
| Warzywa | karczochy, szparagi, kalafior, brukselka, kapusta, czosnek, por, cebula, zielony groszek, grzyby, buraki | bakłażan, fasolka szparagowa, papryka szpiczasta, marchew, ogórek, sałata, ziemniak, pomidor, cukinia |
| Owoce | jabłka, wiśnie, mango, nektarynki, brzoskwinie, gruszki, śliwki, arbuz | banany, winogrona, kiwi, mandarynka, pomarańcza, grejpfrut, cytryna, ananas, truskawki, maliny |
| Mleko i produkty mleczne | mleko krowie, twaróg, jogurt, mleko sojowe, słodzone mleko skondensowane, budyń, lody | ser żółty, mozzarella, brie, camembert, feta, mleko migdałowe, mleko i przetwory mleczne bez laktozy |
| Pieczywo i produkty zbożowe | mąka, kasze i płatki pszenne, żytnie i jęczmienne oraz produkty na ich bazie – pieczywo, makarony i przekąski | mąki – owsiana, kukurydziana, pieczywo bez pszenicy, żyta i jęczmienia, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki kukurydziane, owsiane i jaglane, komosa ryżowa, ryż, makaron kukurydziany i ryżowy |
| Orzechy i nasiona | nerkowce, pistacje | orzechy włoskie, orzechy makadamia, pestki dyni |
| Cukier i słodycze | miód, syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy, wyroby cukiernicze z dodatkiem substancji słodzących (ksylitolu, sorbitolu, mannitolu) | ciemna czekolada, syrop klonowy, cukier trzcinowy |
Wrażliwość na poszczególne produkty jest kwestią indywidualną. Nie wszystkie z wymienionych powyżej produktów muszą powodować dolegliwości u Ciebie. Obserwuj swój organizm i wyklucz tylko tę żywność, która powoduje nasilenie objawów, zastosuj dietę FODMAP, a najlepiej skonsultuj się z dietetykiem. Pamiętaj, że w walce o wymarzoną sylwetkę pomoże także kalkulator kalorii oraz kalkulator BMI. Te 2 narzędzia mogą okazać się przydatne, zwłaszcza na samym początku drogi.