Polifenole – gdzie je można znaleźć i jakie pełnią funkcję dla organizmu?

Polifenole to substancje o działaniu bioaktywnym, które przeciwdziałają szkodliwemu wpływowi wolnych rodników. Dodatkowo wykazują działanie przeciwzapalne, antywirusowe i mogą zmniejszać ryzyko rozwoju chorób nowotworowych. W jakich produktach znajdziemy największą ilość polifenoli?

Czym są polifenole?

Substancje polifenolowe to aktywne biologicznie związki roślinne obecne w produktach spożywczych. Przede wszystkim wysoka zawartość polifenoli znajduje się w owocach i warzywach. Ich zadanie w stosunku do roślin polega na ochronie przed promieniowaniem UV, rozwojem grzybów, bakterii i szkodliwym działaniem owadów. Polifenole są zróżnicowane pod względem chemicznym i funkcjonalnym. Cechą wspólną jest to, że jako antyoksydanty wykazują właściwości zdrowotne ze względu na swoje działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe. Ważną rolę przypisuje się tym bioaktywnym substancjom się w kwestii obniżenia ryzyka wystąpienia i rozwoju chorób cywilizacyjnych takich jak miażdżyca naczyń krwionośnych, cukrzyca, choroba Parkinsona, czy choroba Alzheimera. 

W formie naturalnej oprócz owoców i warzyw głównym źródłem polifenoli są takie produkty jak zielona herbata, kakao, orzech laskowy i czerwone wino. Są także wykorzystywane w przemyśle spożywczym, jako związki stabilizujące, ograniczające rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów lub nadające barwę produktów i inne cechy sensoryczne np. smak, czy konsystencję.

Podział polifenoli

Polifenole dzielą się na flawonoidy i kwasy fenolowe (pochodne kwasu cynamonowego i benzoesowego). Flawonoidy to najbardziej liczna i znacząca grupa związków polifenolowych. Odpowiadają za granatowe, ciemnofioletowe lub czerwone zabarwienie owoców jagodowych oraz ciemnoróżową, pomarańczową i żółtą barwę owoców cytrusowych. Posiadają także charakterystyczny gorzki lub cierpki smak. 

Podział flawonoidów:

• Antocyjanidyny (np. cyjanidyna, pelargonidyna, malwidyna);
• Flawony (np. apigenina, luteolina, diosmina);
• Chalkony (np. florentyna, florydzyna);
• Flawanony (np. naryngenina, hesperydyna, hesperetyna, naringina);
• Flawanole (np. katechina, epikatechina, epigalokatechiny);
• Flawonole (np. kwercetyna, fisteina, moryna, mirycetyna, kemferol, rutyna);
• Izoflawony (np. daidzeina, genisteina).

Polifenole – jaki mają wpływ na zdrowie?

Polifenole wykazują szereg prozdrowotnych korzyści, dlatego powinny być stałym elementem zbilansowanej diety. Warto postawić na źródło naturalnych przeciwutleniaczy, w których stężenie polifenoli będzie wpływać znacząco na postępy fitoterapii i wspomagać leczenie chorób. Właściwości antyoksydacyjne mogą pomagać w leczeniu i profilaktyce wybranych schorzeń cywilizacyjnych, w tym choroby serca i układu krążenia (rozszerzają i uszczelniają naczynia krwionośne).

Działanie polifenoli

1.     Działanie antyoksydacyjne – zmniejszają niepożądane skutki działania reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), przyspieszają naprawę uszkodzonych tkanek i komórek, wspierają regenerację organizmu, opóźniają procesy starzenia.

2.     Działanie przeciwzapalne – mechanizm działania flawonoidów opiera się o blokowanie szlaku enzymów cyklooksygenazy i lipooksygenazy, dzięki czemu zostaje zahamowana synteza prozapalnej prostaglandyny (PGE 2). Największą aktywność przeciwzapalną wykazuje kwercetyna, hesperydyna i rutyna. 

3.     Działanie przeciwalergiczne – flawonoidy przez to, że hamują uwalnianie histaminy i syntezę interleukin IL-13, IL-4 mogą zapobiegać występowaniu chorób alergicznych m.in. nieżytu nosa czy atopowego zapalenia skóry. 

4.     Działanie przeciwbakteryjne – flawonoidy wykazują oddziaływanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze oraz mogą hamować adhezję bakterii, które są odpowiedzialne za powstawanie zakażeń przewodu pokarmowego i układu moczowego. Największą aktywnością bakteriobójczą charakteryzują się antocyjany, czyli związek organiczny zawarty w roślinach o czerwonej i fioletowej barwie (jagody, maliny, truskawki, wiśnie, owoce granatu). 

5.     Działanie przeciwwirusowe – polifenole mają zdolność działania przeciwko niektórym wirusom. Wysoką aktywność w hamowaniu aktywności wirusów wykazują kwercetyna i fisteina. 

6.     Działanie przeciwnowotworowe – związki polifenolowe zmniejszają ryzyko rozwoju choroby nowotworowej. Szczególnie flawonoidy, substancje o gorzkim smaku są traktowane jako składniki żywności o potencjalnych właściwościach antynowotworowych. Działają na zasadzie blokowania cyklu komórkowego komórek rakowych, hamowaniu angiogenezy i indukcji apoptozy, czyli naturalnej śmierci komórki zmienionej przez nowotwór. Chemoprewencja wiąże się ze stosowaniem naturalnych lub syntetycznych związków, których zadaniem jest opóźnienie lub spowolnienie procesu kancerogenezy. 

7.     Wsparcie układu sercowo-naczyniowego – polifenole zawarte w produktach pochodzenia roślinnego mogą zmniejszać ryzyko powstawania schorzeń układu krążenia,  w tym choroby niedokrwiennej serca poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych, zapobieganiu utlenienia lipoprotein LDL oraz zmniejszenie zdolności krzepnięcia płytek krwi. Flawonoidy u osób z nadciśnieniem tętniczym mogą zapobiegać dysfunkcji śródbłonka naczyń krwionośnych, obniżają stres oksydacyjny i zmniejszają ciśnienie krwi. Przeciwdziałają także uszkodzeniu narządów wewnętrznych.

Polifenole – źródła w żywności

Związki fenolowe ze względu na silne działanie antyoksydacyjne i właściwości prozdrowotne powinny na stałe gościć w naszym jadłospisie. Bogatym źródłem polifenoli w diecie są owoce, szczególnie jagodowe m.in. aronia, jagody, borówki, maliny i truskawki. Warzywa również dostarczają polifenoli, jednak ich stężenie występuje w znacznie mniejszych ilościach i tu należy zwrócić uwagę na warzywa cebulowe (cebula, czosnek), kapustne (kapusta, brokuł) oraz natkę pietruszki. 

Polifenole – gdzie występują:

• Flawonole (np. kwercetyna, kemferol) – jarmuż, cebula, brokuł, winogrona ciemne, jabłka, herbata, grejpfrut;
• Flawanony (np. hesperetyna, naryngenina) – cytryna, pomarańcza, grejpfrut;
• Flawony (np. apigenina, luteolina) – seler, cytryna, pietruszka, czerwona papryka;
• Flawanole (np. katechina, epikatechina) – winogrona, jabłko, czerwone wino, herbata czarna i zielona, czekolada, morela, fasola, wiśnie;
• Antocyjany (np. cyjanidyna, delfinidyna) – czarna porzeczka, winogrona, truskawki, wiśnie, bakłażan, czerwona kapusta, aronia, jagody, borówki;
• Izoflawony (np. daidzeina, genisteina) – nasiona roślin strączkowych (głównie soja);
• Fenolokwasy (np. kwas kawowy, kwas chlorogenowy, kwas ferulowy, kwas kumarowy) – winogrona, oliwki, jabłka, wiśnie, kapusta, pomidory, kiwi, brzoskwinie, gruszka, szparagi, bakłażan, cykoria, ziemniak, karczoch, kawa, cydr.