Suplementy diety – czy warto je zażywać?

Suplementy diety mogą być pomocne w realizacji dobowego zapotrzebowania na składniki odżywcze, szczególnie w przypadkach wykrycia niedoborów. Normy żywienia dokładnie wskazują na poziomy makro i mikroelementów, które powinny być dostarczone wraz z dietą. Warto mieć na uwadze, że nadmierne stosowanie preparatów witaminowo – mineralnych może powodować zbyt wysoką podaż określonych związków. Kiedy wobec tego sięgać po suplementy diety? Czy suplementy diety są skuteczne?

Suplementy diety – co to takiego? 

Suplementy diety to środki spożywczego przeznaczenia, których przyjmowanie ma na celu uzupełnienie podaży wybranych składników odżywczych. Preparaty te stanowią skoncentrowane źródło witamin, minerałów lub innych związków, które mają wywoływać określony efekt odżywczy lub wykazują inne działanie fizjologiczne. Czym wobec tego jest “inne działanie fizjologiczne”? Na przykład wiele osób zastanawia się jaki suplement na pamięć i koncentrację wybrać i tutaj, kluczowy nie jest efekt odżywczy, a działanie poprawiające zdolności kognitywne i poznawcze.

Suplementy diety muszą mieć formę, która umożliwi dokładne dawkowanie. Występują pod postacią tabletek, kapsułek, drażetek, płynu lub proszku. Na opakowaniu, producent umieszcza wszystkie informacje na temat składu, substancji dodatkowych oraz dawkowania. 

Suplementy diety, a leki to dwie oddzielne kategorie według przepisów prawa farmaceutycznego. Zazwyczaj leki zawierają wyższe dawki określonej substancji, niż ilość występująca w suplementach diety. 

Suplementy diety zawierają substancje takie jak:

• witaminy;
• składniki mineralne;
• aminokwasy;
• niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe;
• błonnik pokarmowy;
• probiotyki;
• prebiotyki;
• ekstrakty roślinne;
• inne składniki aktywne. 

Dobre suplementy diety posiadają formy chemiczne, które będą łatwo przyswajane i wchłaniane przez organizm. Nie należy przekraczać zalecanej dawki, chyba że lekarz zdecyduje inaczej. 

Suplementy diety – co zawiera etykieta?

Suplementy diety, ich oznakowanie i skład są regulowane Ustawą z dn. 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 9 października 2007 r. w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety. Dodatkowo uwzględnia się dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/46/EC i inne przepisy krajowe i unijne w zakresie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. Uregulowane są także dopuszczalne normy użycia substancji dodatkowych i zawartości zanieczyszczeń. Przepisy te wskazują także na formy chemiczne, jakie można stosować w suplementach diety. 

Zdrowe suplementy diety zawierają nie mniej niż 15% referencyjnej wartości spożycia danej substancji aktywnej (witamin i składników mineralnych). 

Suplementy diety – oznakowanie opakowania produktu wprowadzonego do obrotu

• Występuje określenie „suplement diety”.
• Podana jest nazwa kategorii składników diety i substancja zawarta w produkcie.
• Określone są właściwości zawartej substancji.
• Wskazana jest zalecana, dzienna ilość porcji.
• Ostrzeżenie o nieprzekraczaniu zalecanej dawki.
• Informacja, że „suplement diety nie może być stosowany jako substytut zróżnicowanej diety”.
• Informacja o sposobie przechowywania. 

Suplementy diety, nie mogą być znakowane, prezentowane i reklamowane jako wyroby wykazujące właściwości lecznicze lub zapobiegające występowaniu chorób. 

Suplementy diety, a leki – jaka jest różnica? 

W rozumieniu przepisów Prawa farmaceutycznego produkt leczniczy nie jest suplementem diety. Lek według Ustawy to substancja lub mieszanina substancji, wykazująca właściwości zapobiegania wystąpieniu lub wspomagająca leczenie chorób u ludzi, lub zwierząt. W kwestii suplementów mówi się jedynie o efekcie odżywczym lub innym fizjologicznym. W związku z tym podstawowa różnica pomiędzy suplementem diety, a lekiem jest taka, że w preparatach leczniczych dawka substancji aktywnej będzie miała działanie farmakologiczne i stosuje się je ze wskazań medycznych, a suplementy diety są wyłącznie uzupełnieniem normalnej diety o składniki odżywcze.  

W praktyce zachodzą trudności w odróżnieniu leku, od suplementu diety. Zarówno jedne i drugie preparaty są dostępne w aptece, czyli miejscu budzącym zaufanie pod względem bezpieczeństwa oferowanych produktów. W wielu przypadkach, takich jak uzupełnienie niedoboru danego pierwiastka wystarczą suplementy diety, jednak jeśli zachodzi potrzeba wywołania efektu terapeutycznego, wówczas należy sięgnąć po preparat leczniczy. W sytuacji, kiedy występują wątpliwości, który produkt jest lekiem, a który suplementem diety – należy zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty. 

Czy suplementy diety są skuteczne?

Przede wszystkim skuteczność stosowania suplementów diety, należy poprzedzić oceną zasadności ich przyjmowania. 

Kto powinien stosować suplementy diety?

1.     Osoby na dietach niskoenergetycznych, które nie pokrywają zapotrzebowania na składniki odżywcze.

2.     Osoby stosujące diety eliminacyjne w zakresie określonych składników pokarmowych np. weganie powinni stosować suplementację witaminy B12. 

3.     Osoby starsze, ze względu na ograniczone wchłanianie składników odżywczych i występowanie niedoborów m.in. wapnia, witaminy D3, magnezu. 

4.     Kobiety ciężarne, którym zaleca się stosowanie dobrych suplementów diety zawierających kwas foliowy, kwas dokozaheksaenowy (DHA), jod i witaminę D3.

5.     Kobiety po menopauzie, ze względu na obniżone parametry wapnia i witaminy D3.

6.     Cała populacja polska ma wskazanie do suplementacji witaminy D3, jednak dawki powinny być ustalone osobniczo. 

Przed rozpoczęciem stosowania suplementów diety warto wykonać badania laboratoryjne, które wskażą aktualny poziom konkretnego parametru i na tej podstawie ustalić dawkę, najlepiej w konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Ocena czy suplementy diety są skuteczne, może nastąpić po wskazanym czasie stosowania i ponownym oznaczeniu danej substancji z krwi żylnej. 

Wybór zarówno preparatu, jak i dobranie dawki zależy od:

• wieku;
• masy ciała;
• sposobu odżywiania;
• stanu zdrowia z uwzględnieniem istniejących jednostek chorobowych;
• przyjmowanych leków;
• stylu życia;
• informacji o używkach m.in. alkohol, czy papierosy. 

Najczęstsze przypadki nadmiernego spożycia składników odżywczych dotyczą witaminy A (w formie retinolu), witaminy C, kwasu foliowego, cynku, manganu i żelaza. Należy podkreślić, że spożywanie wyższych dawek nie przynosi realnych korzyści, a w niektórych przypadkach może powodować zaburzenia i szkodzić zdrowiu. 

Warto także zwrócić uwagę na porę przyjmowania suplementu oraz to, czym popijamy. Najczęściej zaleca się przyjmowanie suplementów diety po posiłku, a niektóre witaminy (witamina A, D, E, K) są rozpuszczalne wyłącznie w tłuszczach. Przyjmowanie wielowitaminowych preparatów może okazać się nieskuteczne ze względu, na antagonistyczne działanie niektórych substancji. Do popijania suplementów diety najlepsza jest woda. Kawa i herbata mogą utrudniać wchłanianie substancji czynnej. 

Źródła:

1. https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/broszura_suplementy.pdf
2. Normy żywienia 2020 Jarosz