Nadmierny apetyt – jak poskromić ciągłe uczucie głodu?

Nadmierny apetyt może wpływać na niekontrolowany przyrost masy ciała, co prowadzi do powstawania różnych zaburzeń o charakterze metabolicznym. Jak zahamować nadmierny apetyt? Jakie są przyczyny nadmiernego apetytu?

Nadmierny apetyt u dziecka – przyczyny

Nadmierny apetyt u dziecka to potrzeba spożywania większej ilości kalorii niż wynika to z zapotrzebowania energetycznego względem płci, wieku, masy ciała i stanu fizjologicznego. W wielu przypadkach niepohamowany apetyt nie wynika z odczuwania głodu, a z ochoty na konkretny produkt spożywczy. W przypadku dzieci najczęściej są to słodycze lub słone przekąski. 

Nadmierny apetyt u dziecka może być wywołany nieprawidłowo zbilansowaną dietą. Niedobór określonych składników odżywczych w pożywieniu lub dysproporcja pomiędzy nimi sprawi, że dziecko będzie szybko odczuwać głód. Jak zahamować nadmierny apetyt? Warto zadbać o źródła pełnowartościowego białka w diecie, bogactwo warzyw i owoców oraz zdrowe tłuszcze. Dodatkowo zredukować ilość przyjmowanych słodyczy, gdyż zbyt duża ilość cukrów prostych w diecie może powodować nadmierny apetyt. 

Nadmierny apetyt bardzo często występuje pod wpływem działania silnych emocji, np. w sytuacjach stresowych. Dotyczy to osób, które napięcie próbują rozładować w trakcie napadów objadania się. Jedzenie kojarzy im się z uczuciem przyjemności i komfortu, dlatego we wzmożonym spożyciu pokarmów znajdują pocieszenie. Zwykle następstwem takich incydentów jest silne poczucie winy i wyrzuty sumienia. W skrajnych sytuacjach mogą rozwinąć się zaburzenia odżywiania o podłożu psychicznym – bulimia, zwana inaczej żarłocznością psychiczną lub zespół napadowego objadania się. W związku z tym, jeśli zaobserwujemy nadmierny apetyt u dziecka, należy zwrócić uwagę, czy nie jest on reakcją na inne problemy, z którymi się boryka. 

Nadmierny apetyt u dziecka – przyczyny

• nieprawidłowo zbilansowana dieta,
• zaburzenia hormonalne,
• bulimia,
• zespół napadowego objadania się,
• zaburzenia mikrobioty jelitowej,
• depresja atypowa,
• Zespół Cushinga,
• Zespół Pradera-Williego,
• przyjmowanie leków wpływających na wzrost łaknienia np. glikokortykosteroidy.

 Nadmierny apetyt – dlaczego jemy więcej?

Nadmierny apetyt może być wynikiem zaburzeń funkcjonowania ośrodka głodu i sytości. Oba te ośrodki są umiejscowione w jednej ze struktur mózgu zwanej podwzgórzem. Docierają tam sygnały wysyłane przez organizm, które regulują potrzebę przyjęcia pożywienia. Ich interpretacja warunkuje powstawanie uczucia głodu, któremu może towarzyszyć nadmierny apetyt lub pełnego zaspokojenia potrzeb energetycznych i odczuwania sytości. 

Nadmierny apetyt a rodzaj wysyłanych sygnałów:

• sygnały metaboliczne – stężenie substratów energetycznych we krwi, czyli glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych, aminokwasów,
• sygnały hormonalne,
• sygnały termiczne – gdy jest zimno, jesteśmy bardziej głodni, gdyż organizm potrzebuje energii, aby utrzymać stałą ciepłotę ciała,
• sygnały motoryczne – wysyłane przez receptory znajdujące się na ścianach żołądka, przekazujące informacje o stopniu rozciągnięcia narządu.

Spożywanie pokarmu działa na zmniejszenie apetytu, gdyż ośrodek sytości dostaje sygnał o przyjęciu pożywienia. I w drugą stronę – bardzo długie przerwy pomiędzy posiłkami wpływają na pojawienie się nadmiernego apetytu, a ośrodek sytości odbiera bodźce, które informują o potrzebie przyjęcia jedzenia. O ile uczucie głodu jest naturalnym zjawiskiem fizjologicznym, o tyle zbyt długie odstępy pomiędzy kolejnymi posiłkami sprawiają, że pojawia się nadmierny apetyt i zwykle przyjmujemy zdecydowanie więcej jedzenia, co sprzyja powstawaniu nadwagi i otyłości.

W przypadku uszkodzenia ośrodka sytości ma miejsce wzmożone spożycie pożywienia. Zaburzenie to skutkuje nadmiernym apetytem, który bardzo trudno powstrzymać. Należy podkreślić, że bezpośrednia dysfunkcja ośrodków głodu i sytości występuje bardzo rzadko, a nadmierny apetyt jest spowodowany zaburzeniami hormonalnymi. 

Nadmierny apetyt, a hormony odpowiedzialne za regulację łaknienia

Nadmierny apetyt u dziecka oraz u osób dorosłych może być spowodowany występowaniem problemów endokrynologicznych o różnej etiologii. Największy wpływ na regulację ośrodka głodu i sytości mają wysyłane sygnały hormonalne. 

Nadmierny apetyt – jakie hormony mają wpływ na odczuwanie sytości?

• Insulina to hormon wytwarzany przez komórki beta trzustki w odpowiedzi na pojawienie się pokarmu. Największa odpowiedź insulinowa następuje po spożyciu węglowodanów. Im wyższy indeks glikemiczny produktu, tym  więcej insuliny produkuje trzustka. Stężenie hormonu naturalnie wzrasta po posiłku. Insulina odpowiada za utrzymanie stężenia glukozy na odpowiednim poziomie i jednocześnie jej poziom wpływa na ośrodek głodu i sytości regulując łaknienie. 
• Grelina jest hormonem produkowanym przez komórki żołądka, potocznie nazywana hormonem głodu. Najwyższe stężenie greliny pojawia się tuż przed spożyciem pokarmu i wówczas możemy odczuwać nadmierny apetyt. W ramach ciekawostki warto wspomnieć, że im wyższe BMI, tym ilość tego hormonu wzrasta. Dlatego u osób otyłych bardzo często obserwuje się nadmierny apetyt.  
• Leptyna wydziela się przez białą tkankę tłuszczową. Niewielkie jej ilości pochodzą także z przysadki mózgowej, gruczołów sutkowych, żołądka, serca i mięśni szkieletowych. Leptyna działa antagonistycznie do greliny, więc jej podwyższone stężenie wpływa na uczucie sytości i hamuje nadmierny apetyt. 

Jak powstrzymać nadmierny apetyt?

Osoby mające problem z utrzymaniem należnej masy ciała bardzo często szukają rozwiązań jak poskromić nadmierny apetyt. W pierwszej kolejności należy zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę i dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego, który wpływa na uczucie sytości. Warto też zwrócić uwagę na ilość przyjmowanych płynów, gdyż czasem uczucie głodu jest mylone z odczuwaniem pragnienia. 

Sposoby na nadmierny apetyt

• Zadbaj o źródła pełnowartościowego białka w diecie (chude mięso, ryby, jaja, owoce morza, nasiona roślin strączkowych, odżywka białkowa).
• Jedz dużo warzyw i owoców.
• Wprowadź do diety źródła zdrowych tłuszczów (oliwa z oliwek, oleje roślinne tłoczone na zimno, awokado, orzechy, nasiona).
• Wybieraj produkty o niskim indeksie glikemicznym (produkty z pełnego ziarna, kasze).
• Pij więcej wody. 
• Zrezygnuj z produktów typu fast food oraz słodkich i słonych przekąsek. 

1. https://www.wspolczesnadietetyka.pl/leczenie-nadwagi-i-otylosci/fizjologiczne-mechanizmy-odczuwania-glodu-i-sytosci 
2. Golonko A., Ostrowska L., Waszczeniuk M., Adamska E., Wilk J.: Wpływ hormonów jelitowych i neuroprzekaźników na uczucie głodu i sytości; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013