Dieta wysokobiałkowa i jej wpływ na organizm

Białko w jedzeniu – jaka jest rola białka 

Białko stanowi jeden z podstawowych makroskładników pokarmowych. Jest niezbędne do funkcjonowania organizmu.

Białko zbudowane jest z aminokwasów endogennych (wytwarzanych przez organizm) oraz egzogennych i częściowo egzogennych, które muszą zostać dostarczone z pożywieniem.  Produkty białkowe to: mięso, ryby, owoce morza, jaja, nabiał oraz nasiona roślin strączkowych, które są podstawowym źródłem białka w diecie wegańskiej.

Rola białka w diecie jest kluczowa dla wszystkich procesów budulcowych i regeneracyjnych. Przykłady białek strukturalnych to m.in. kolagen, elastyna, keratyna, czy glikoproteiny. Białka pełnią także funkcje transportowe (hemoglobina, transferyna, lipoproteiny) oraz ochronną (immunoglobuliny, fibrynogen). Z białek są także zbudowane hormony – insulina, glukagon, kalcytonina i parathormon.

Także skurcze i rozkurcze mięśni oparte są na pracy włókien mięśniowych zbudowanych z białek aktyny i miozyny. Dlatego właściwie zbilansowana dieta wysokoproteinowa ma zastosowanie w procesie budowania masy mięśniowej.

Ilość białka w diecie waha się pomiędzy 1-1,8 grama na kilogram masy ciała. Zwiększone zapotrzebowanie na białko i stosowanie właściwie przygotowanej diety wysokobiałkowej występuje w przypadku wyniszczenia m.in. organizmu chorobą, po poparzeniach ciała. Białko w diecie odgrywa także ważną rolę w okresie rozwoju dzieci i młodzieży, jest istotne również dla kobiet ciężarnych i karmiących.

Zapotrzebowanie na białko zależy od:

•       wieku,
•       płci,
•       masy ciała,
•       stanu fizjologicznego (ciąża i laktacja),
•       stanu zdrowia,
•       aktywności fizycznej. 

Białko w diecie, a odchudzanie 

Diety wysokobiałkowe są często stosowane w celu redukcji masy ciała. Odchudzająca dieta wysokobiałkowa, to m.in. dieta Dukana, która została odrzucona przez środowiska medyczne ze względu negatywny wpływ na zdrowie.

Zwiększenie białka w diecie w celu utraty masy ciała ma jednak uzasadnienie fizjologiczne. Produkty wysokobiałkowe mają wpływ na wzrost wydatku energetycznego na procesy trawienia, podnosi się termogeneza poposiłkowa i wzrasta całkowita przemiana materii, co wpływa na zwiększenie spalania kalorii ogółem. Jednak nie należy eliminować z diety innych makroskładników pokarmowych, gdyż może to doprowadzić do zaburzeń funkcjonowania organizmu.

Podobnie jak w przypadku innych diet eliminacyjnych, stosowana w celach sylwetkowych odchudzająca dieta wysokobiałkowa, efekt daje krótkotrwały. Po powrocie do wcześniejszych nawyków żywieniowych najczęściej pojawia się efekt jojo. Jest to jednak to najmniej groźna konsekwencja spożywania w nadmiarze produktów wysokobiałkowych.

W procesie redukcji masy ciała bardzo ważną rolę odgrywa aktywność fizyczna. Podstawowym paliwem do pracy mózgu i mięśni jest glukoza, którą dostarczamy wraz z pożywieniem pod postacią węglowodanów. Przy drastycznym ograniczeniu tłuszczów i węglowodanów organizm nie będzie otrzymywał substratów do produkcji energii. Tym samym dochodzi do katabolizmu własnych białek mięśniowych, co jest skrajnie negatywnym zjawiskiem. Niebezpieczne są też stany hipoglikemii, kiedy to dochodzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi. Może wystąpić wówczas utrata przytomności, co budzi uzasadnione zagrożenie dla zdrowia i życia. 

Dieta wysokobiałkowa, a wpływ na zdrowie

Dieta wysokobiałkowa budzi wiele kontrowersji. Zgodna jest jednak opinia lekarzy i dietetyków co do stosowania wysokoproteinowej diety, przy jednoczesnym ograniczeniu tłuszczów i węglowodanów. Zbyt dużo białka w diecie może być niebezpieczne dla zdrowia. 

Wysokie spożycie produktów wysokobiałkowych przede wszystkim obciąża nerki. Następuje zwiększone przesączanie kłębuszkowe związane z wydalaniem przez nerki produktów ubocznych metabolizmu białek, głównie mocznika. W skrajnych przypadkach dieta wysokobiałkowa może doprowadzić do uszkodzenia nerek i konieczności przeprowadzania dializ.

Dieta wysokobiałkowa przeciwwskazania:

•       choroby nerek,
•       choroby wątroby,
•       kamica nerkowa,
•       kamica pęcherzyka żółciowego,
•       dna moczanowa,
•       cukrzyca,
•       ciąża i okres karmienia.